پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی صفحه 43

ص: 93

بندگان نیازمند تقدیم می‌دارند، در واقع قلب خود و دوستان و فقرا را از مهر و محبت خداوند سیراب می‌سازند.

بر خلاف آنچه با نام طاغوت و بتان ذبح می‌شود و طعامی که با نام خدا نبوده و یا به سلامتی طاغوتها می‌نوشند و می‌خورند و به کفر و ناسپاسی می‌پردازند، باعث می‌شود که به جای مهر و محبت خدا قلبشان با مهر و محبت و پرستش غیر خدا سیراب گردد چنانکه خداوند کفرپیشگان بنی‌اسرائیل که یک عمر بر سر سفره فرعونیان طاغوتی نشسته و از گوشت گوساله‌هایی که به نام بتان ذبح شده بود تناول کرده بودند می‌فرماید:

«وَ اشْرِبُوا فی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِم؛ «1»

و به سبب کفری که داشتند دلهایشان با مهر و محبت و پرسش گوساله سرشته و سیراب شد».

منسک و قربانی در امم پیشین‌

اشاره

«وَ لِکُلِّ امَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَکَاً لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیْمَةِ الْأنْعام «2»؛

و برای هر امتی قربانگاهی قرار دادیم تا نام خدا را به هنگام قربانی بر چهارپایانی که به آنان روزی داده‌ایم ببرند».

منسک یا قربانی در علم ادیان و امم پیشین عبارت از گرفتن زندگی موجود زنده‌ای (اعم از انسان، حیوان یا نبات) از راه کشتن و خوردن به منظور تقرب به خدایان و جلب نظر آنان بوده است.

مفهوم «نزدیکی جستن به خدا یا خدایان» در کلمه قربانی (که از ریشه قرب) است و کلمه Sacrifice (ساکریفیس) در زبان اروپایی تقریباً معادل مفهوم کلمه قربانی است و می‌رساند که شئ قربانی شده برای خدایان به وسیله قربانی کردن جنبه قدس و خدایی به خود گرفته است. اما موضوع و مقاصد و کیفیات قربانی در میان ادیان و امم پیشین به اندازه‌ای متنوع است که نمی‌توان همه آنها را به معنی واحد و مشترکی که در کلمات فوق است برگرداند. «3»

1- قصد از قربانی در امم پیشین‌

قصد از قربانی یا تقرب به خدایان گاه این بوده است که از راه قربانی و تقدیس، شئ قربانی شده از نیروی خدائی بهره‌ور شود، و انسان در نتیجه خوردن آن، این قدرت خدایی را به جسم خود بیاورد، و این همان است که در زبانهای اروپایی به آن کمونیون «1»

و مانند آن می‌خوانند، و گاه این بوده است که ضعف بشری را برطرف سازد و بسیاری از اقوام شئ را که بدین منظور قربانی می‌شده است دست نمی‌زدند و بیرون می‌ریختند ایندو منظور اصلی بعدها به صورتهای شکر، نذر، دفع بلا، کفاره یا تقدیس و توبه و اعتراف درآمده است.

2- اقسام قربانی در امم پیشین‌

موضوع قربانی به خونی و غیر خونی تقسیم می‌شد، قربانی خونی شامل قربانی انسان، حیوان (مانند قوچ و گاو) می‌شد در یونان قدیم، پرندگان خوراکی و ماهیان نیز به عنوان قربانی ذبح می‌شدند، قربانی انسان برای تقرب به خدا و کفاره گناهان و حاصلخیزی زمین انجام می‌شد. در بسیاری از اقوام، قربانی حیوانات به جای قربانی انسان انجام می‌شود.

قربانی غیر خونی شامل شیر، عسل، روغن، شراب و آبجو و آب بود.

شراب به عنوان خون انگور و خون زمین برای تقویت خدایان. و آب به عنوان منبع حیات و ماده اصلی موجودات زنده نثار می‌شد.

در میان مسیحیان قربانی مقدس «شکرگزاری» «2» با خوردن از نان و شراب برگزار می‌شود که به نظر آنان نمایش دهنده عمل مسیح در آخرین شام با شاگردانش می‌باشد. بنابر آنچه در انجیل کنونی آمده در این شام مسیح نان را پاره کرد و به آنان داد و گفت: «این است بدن من» و شراب را در پیاله ریخته به ایشان داد و گفت: «این است خون من» «3» و این در حکم یک قربانی بدون خونریزی است. «4»

3- انحراف قربانی در ملل پیشین‌

قربانی در ملل مختلف دچار انحراف گشته گاه از راه ریختن خون یا شراب با آب و با نثار میوه و سبزی و گل و یا از راه سوزاندن آن یا از راه دفن آن. سوزاندن قربانی در میان یهودیان قدیم و یونانیان مرسوم گردید. شاید غرض از سوزاندن قربانی آن بوده است که بوی سوختگی و دود آن به مشام خدایان آسمانی برسد. و دفن قربانی برای جلب نظر و تقرب به خدایان زیرزمینی بوده است. نحوه کشتن قربانی در درجه دوم اهمیت بوده است اما در بعضی از ادیان و اقوام دیگر در درجه اول.

در دنیای بت‌پرستی، جان قربانی را می‌گرفتند و زراعت را آتش می‌زدند و در دیانت مکزیک قدیم ذبح بشر مظهر عبادت بود. «1»

در یونان به وسیله قربانی و خوردن گوشت و نوشیدن خون بزغاله یا گوساله به آنها وجد و شوقی دست می‌داده که آنرا نشانه اتصال معنوی و مقدس با خدا می‌دانسته‌اند. «2»

یونانیان معتقد بودند که ابنای بشر باید مراسم قربانی بجا آورند وگرنه مستوجب خشم خدایان معنوی واقع خواهند گردید. «3»

بابلیها به قصد آنکه از برکات و نعمات زندگی بهره‌ور گردند به وسیله قربانی توسل می‌جستند «4»

در روم کشاورزان و افراد خانواده با خوکی و گوسفندی و گاو نر که برای قربانی آماده می‌کردند سه بار به دور مزرعه خود طواف می‌نمودند، و آنگاه قربانی خود را به خدایان پیشکش می‌کردند و در شهر رم در معبد مارس در برابر مذبحی که مقام خداوند بود تشریفاتی به عمل می‌آوردند. «5»