پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی صفحه 55

ص: 111

در مجموعه آیات قرآنی، آیه‌ای که نص صریح باشد در اینکه ریختن خون حیوان به طور مطلق ولو در صورت تلف و فساد، مجاز و یا واجب است وجود ندارد. و در سنّت نبوی هم وارد نشده که رسول خدا صلی الله علیه و آله چنین چیزی فرموده و یا انجام داده و یا امضا کرده باشند.

از آنجا که شارع به زبان عرف سخن می‌گوید برای شناختن منظور شارع باید به مفهوم عرفی احکام توجه کنیم:

مفهوم عرفی جمله «قربانی کن» و گوسفندی ذبح کن ذبح برای خوردن است و ریختن خون به طور مطلق از اذهان مردم به دور است و بر اساس همین تفاهم عرفی است که مردم با تعجب از رها شدن قربانی می‌پرسند آیا شارع ما را مکلف به چنین کاری کرده است؟

مرحوم شیخ محمد جواد مغنیه نتیجه می‌گیرد که وقتی مأموربه و عمل تقرب، منتفی شد، و حاجی نتوانست قربانی را در منی و منطقه حرم به مصرف واقعی خود برساند، تکلیف منتفی می‌شود.

به دلیل اینکه اگر وجوب قربانی شامل مواردی که نمی‌توان از گوشت آن استفاده کرد، می‌شد لازم می‌آمد که در آن صورت، قربانی مجزی باشد، در صورتی هیچ یک از فقها قدیم و جدید قائل به آن نیستند.

از نظر علامه مغنیه امکان مصرف قربانی و سایر احکام آن همچون شرط وجوب است.

اگر زمینه استفاده از قربانی‌ها فراهم گردد، ذبح در مِنی واجب می‌شود و اگر زمینه آن فراهم نگردد تکلیف منتفی است، مانند استطاعت که اگر تحقق یافت حج واجب می‌شود وگرنه تحصیل آن برای شخص واجب نیست. «1»

جمع بین ذبح و روزه بدل از هدی

از نظر آیةاللّه العظمی سیستانی در صورت عذر از ذبح در مِنی به جهت منع حکومت نه بعلت کمبود جا در منی احتیاط جمع بین ذبح قربانی در وادی محسّر (معیصم) و روزه بدل از هدی است. «2»

5- استفتاء از امام خمینی‌

شخصی قربانی نمی‌کند به اعتقاد اینکه گوشت گوسفند تلف می‌شود و از آنها استفاده‌ای نمی‌شود و با همین کیفیت تقصیر کرده اعمال حج را انجام می‌دهد، وظیفه او چیست؟

پاسخ امام خمینی (ره) به این استفتاء چنین است:

بسمه تعالی

اگر جاهل بوده و فکر می‌کرده که عملش صحیح است، از احرام خارج شده ولی قربانی بر ذمه اوست. «1»

این فتوی نشانگر آن است که قربانی کردن از ارکان حج نیست. و الا مانند طواف و وقوفین با ترک آن حج باطل می‌شد.

6- نظریه آیةالله شهید دکتر بهشتی‌

به طور مسلم، آن قربانی را که می‌دانید بعد از یک، دو روز دفن می‌شود، آن را به عنوان قربانی ندانید. من نظرم را در این مسئله در پاسخ سئوال جمعی به طور قطع و جزم اعلام داشته و می‌گویم:

«این قربانی قبول نیست زیرا تبذیری است، که با آیات و روایات وارده در مورد قربانی اصلًا سازگاری ندارد». «2»

7- فتوای آیةالله العظمی مکارم شیرازی‌

از نظر آیةالله العظمی مکارم شیرازی از آیات سوره حج بخوبی استفاده می‌شود که هدف از قربانی کردن علاوه بر جنبه‌های معنوی و روحانی و تقرب به درگاه خداوند این است که گوشت آن به مصرفهای لازم برسد، هم قربانی کننده از آن استفاده کند و هم قسمتی را به فقیران نیازمند برساند.

از سویی دیگر تحریم اسراف در اسلام، چیزی نیست که بر کسی پوشیده باشد،