پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی صفحه 57

ص: 115

بنابراین لزوم پیروی از مجتهد حیّ برای آن است که مجتهد با توجه به شرایط زمان و مکان، احکام را آن چنان با موضوعات تغییر یافته انطباق دهد که هدف شارع و روح قانون عملی گردد.

آیةالله العظمی مکارم شیرازی محور اصلی را در مسئله قربانی این چنین مطرح می‌کنند:

مسئله قربانی در زمان ما دارای چهار حالت است:

1- در صورتی که امکان ذبح در منی (یا کشتارگاههای کنونی در صورت عدم امکان ذبح در منی) وجود دارد و بتوان گوشتهای قربانی را در مصارف صحیح آن رساند و موجب اتلاف و دفن و سوزاندن آنها نشود، بدون اشکال بر هر چیز مقدم است.

2- در صورتی که مستحق در مِنی نباشد ولی بتوان گوشتها را به خارج از منی یا خارج از عربستان انتقال داد چه با خشک کردن یا وسائل روز، واجب است که قربانی را در منی ذبح و سپس برای مصرف مستحقین به خارج منتقل ساخت.

3- در صورتی که انتقال گوشتها به خارج از منی یا خارج حجاز امکان ندارد امّا اگر آنها را در جایی دیگر، داخل مکه یا داخل حرم ذبح کنند، می‌توان گوشتها را به مصرف‌صحیحش رساند بنابراحتیاطلازم بایددرآن‌مکان‌ذبح کرد.

4- در صورتی که حالات سه‌گانه فوق ممکن نباشد و جز رها ساختن برای دفن یا سوزاندن چاره‌ای نبود، می‌توان گفت که تکلیف ذبح ساقط می‌شود (زیرا که تنها ریختن خون هدف نبوده بلکه از نظر قرآن و سنت مشروط به صرف آن در مصارفش می‌باشد و چون تحصیل شرط امکان ندارد. مشروط ساقط می‌گردد). ولی احتیاط واجب آن است که پول آن را کنار گذاشت و به سایر مناسک حج پرداخت و آنگاه در وطن یا در محلی دیگر بعد از مراجعت در ماه ذیحجه با آن پول قربانی کند (و به مصارف صحیحش برساند) و بهتر است که در صورت امکان، با خانواده خود یا با دوستان هماهنگ کند که در همان روز عید قربان، از طرف او در وطنش قربانی کنند، تا گوشتش را به مصارفش برسانندو بعد از آن عمل تقصیر را انجام دهد (ولی این کار واجب نیست زیرا که موجب عسر و حرج بر بسیاری از حجاج خواهد بود).

آیةالله العظمی مکارم: حکم الاضحیة فی عصرنا، ص 8- 10.

دلائل فتوای آیةالله العظمی مکارم‌

1- ریختن خون هدف قربانی نیست‌

اشاره

بعضی از فقهای اهل سنت حنفی «1» و برخی از علمای شیعه با استناد به روایاتی، می‌گویند رها کردن میلیونها قربانی در منی برای خاک کردن یا سوزاندن مانعی ندارد چون تقرب به خدا با اراقه دم (ریختن خون) حاصل می‌شود. تمسک اینان به روایاتی از این قبیل است:

«انَّهُ لَیَغْفِر لِصاحِبِ الْأضْحِیَةِ عِنْدَ اوَّلِ قَطْرَةٍ تَقْطُر مِنْ دَمِها «2»؛

به هنگامی که اولین قطره خون قربانی فرو می‌ریزد صاحب قربانی آمرزیده می‌شود».

آیةالله العظمی مکارم در این باره می‌فرمایند:

«آنچه از ظاهر آیات قرآن در حکم قربانی استفاده می‌شود این است که هدف از قربانی در شریعت اسلامی مصرف کردن گوشتهای آن برای فقراء و مساکین است نه تنها ریختن خون، خداوند متعال می‌فرماید:

وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فِیْها خَیْرٌ؛ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْها صَوافَّ فَاذا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَکُلوا مِنْها وَ اطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ. «3»

و شترهای فربه را برای شما از شعائر الهی قرار دادیم. در آنها برای شما خیر و برکت است، نام خدا را (هنگام قربانی کردن آنها) در حالی که به صف ایستاده‌اند ببرید، هنگامی که پهلویشان آرام گرفت (و جان دادند) از گوشت آنها بخورید و مستمندان قانع و فقیران معترض را نیز از آن اطعام کنید.

از این آیه خصوصاً به قرینه فاء، (فَکُلُوا ...) استفاده می‌شود که شارع قربانی