پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی صفحه 72

ص: 136

مصرف می‌رسانند، دفن یا سوزانده می‌شود ما نیز باید با قربانی کردن در وطن از این اسراف و تبذیر عظیم بکاهیم. و بگذاریم بانک توسعه و فقرای مکه از همان لاشه‌های بر زمین ریخته استفاده کنند. از این رو آیةالله العظمی مکارم می‌فرمایند:

«با توجه به اینکه دیگران به مقدار کافی قربانی می‌کنند باید از آن صرف نظر کند و پول آن را کنار بگذارد تا هنگام بازگشت در محل خود قربانی کند و طبق دستور آن عمل نماید». «1»

5- پاره‌ای از اشکالات کشتارگاههای صنعتی‌

اشاره

1- از نظر مکانی قربانگاههای جدید نه تنها خارج از منی است بلکه در فاصله نسبتاً زیادی از منی یعنی در معیصم است.

2- به علت کثرت کار، زمان شروع کشتار از ساعت 5 بامداد است. «2» و تا پاسی از شب ادامه دارد و بسیاری از قربانیهایی که قبل از رمی جمره و یا بعد از غروب آفتاب انجام می‌شود از نظر فقه شیعه اشکال دارد.

3- رها شدن قسمتی از فرمان خدا یعنی خوردن قربانی کننده از گوشت قربانی فَکُلُوا مِنْها و هدیه دادن قسمتی از آن به مؤمنان [وَ اطْعِموا الْقانِعِ وَ الْمُضْطَرِّ] که بنا به نظر بعضی از فقهای گذشته «3» و برخی از فقهای معاصر واجب یا احتیاط وجوبی است. «4»

5- ذبحهای ماشینی که با فشار کلید برق، گردنها را یکباره جدا می‌کند از نظر برخی از فقها همچون امام خمینی دارای اشکال است.

6- مشخص نشدن نام تک تک افرادی که برای ذبح وکالت داده‌اند از نظر بعضی از فقها همچون آیةالله اراکی:

سئوال- آیا در مسأله ذبح، کسی که از طرف چند نفر وکالت دارد باید تک تک افراد را جداگانه هنگام ذبح مشخص کند، یا همین که از طرف آنها وکالت دارد و به طور کلّی چند گوسفند را ذبح می‌کند، کافی است؟

جواب آیةالله اراکی: ظاهراً باید تک تک افراد را هنگام ذبح مشخص کند.

خلاصه کلام درباره منسک (قربانگاه)

آیةالله العظمی مکارم از مجموعه مقدمات چهارگانه مذکور چنین نتیجه می‌گیرند:

با احترام به فتاوای فقهای معاصرین کَثَّرَ اللَّهُ امْثالَهُم ما معتقدیم:

1- مسئله قربانی با مشکل کنونی آن، که بیشتر آن دفن یا سوزانده می‌شود، مسئله مستحدثه‌ای است که در ادوار گذشته سابقه‌ای نداشت تا فقهای گذشته آراء خود را نسبت به آن بیان دارند در آن زمان به گواهی بسیاری از کهنسالان و روایات نسبت به زمان ائمه علیهم السلام همه گوشتها در ایام حج مصرف می‌شد.

بنابراین مسئله قربانی کنونی از مسائل جدید و مستحدثه است و از این‌رو در کلمات فقهای عظام سخن تازه‌ای درباره آن نیست.

2- آنچه از آیات و روایات برمی‌آید، ریختن خون در منی موضوعیت ندارد بلکه از آیات و روایات برمی‌آید که ریختن خون مقدمه برای مصارف شرعی قربانی است.

3- اطلاق آیات و روایات مربوط به قربانی شامل قربانی‌های زمان ما نمی‌شود (که همچون زباله خاک یا سوزانده می‌شود) زیرا که اینگونه مصادیق در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله نبوده است. بنابراین اکتفا کردن به این نحو قربانی در ایام حج بسیار مشکل است و باید در چنین شرایطی به طور موقت ملتزم به توقف در مسئله قربانی شویم و یا آنرا در محلی دیگر که بتوان آن را در مصارف شرعیش صرف کرد، عملی سازیم، و عمل به احتیاط موجب التزام به صورت دوم است.

4- تمام کشتارگاههای کنونی خارج از منی است، و این شایعه که قطعه کوچکی از آن در منی است تحقیقات اخیر خلاف آن را ثابت کرد و بر فرض که چنین بود باز مشکل قربانی را حل نمی‌کرد. (افزون بر این که کشتارگاههای جدید به منطقه