مرگ مغزی: پردازش فقهی-حقوقی صفحه 107

ص: 131

است که بدون غرض عقلایی صورت گرفته باشد و نوعاً به انگیزه عقوبت، و انتقام و عبرت دیگران صورت می‌گیرد. به بیان فنی‌تر، شاید بتوان ادعا نمود که در غالب مواردی که واژه «مثله» استعمال شده است، نوعی ترادف با کلمه «تنکیل» دیده می‌شود. از این رو، معنای این واژه چنین خواهد بود: «مثله، عقوبت و شکنجه جسمانی است که برای دیگران مایه عبرت و درس شده، موجب بازداشتن آنها از عملی باشد.»

بنابراین، از آن جا که در بیشتر موارد اطلاق این واژه، غرض عقلایی در کار نیست، عنوان مثله، از بحث حاضر (برداشت اعضای پیوندی) منصرف است. و اگر هم بخواهد در این گونه موارد به کار رود، محتاج قرینه است. گواه این مدعا، نگاه عرف است که از دید ایشان، به هنگامی که پزشک با تشخیص خود، به این نتیجه برسد که برای سلامتی فردی، باید دست یا پای بیمار بریده شود، به این کار، «مثله» اطلاق نمی‌کنند.

دوم. حرمت جنایت بر مرده و هتک آن

از دیگر اموری که برای عدم جواز پیوند اعضا از مردگان مغزی بیان شده است، «هتک جسد مرده و حرمت جنایت بر آن» می‌باشد.

بیان استدلال: روایاتی که دلالت بر تحریم این مسئله می‌کنند، به سه گروه قابل تقسیم هستند: 1. روایاتی که صریحاً با ماده (ح. ر. م) دلالت بر تحریم این مسئله دارند؛[218] 2. روایاتی که بر تساوی زنده و مرده در شکستن اعضای بدنشان، دلالت می‌کنند؛[219] 3. روایاتی که بر لزوم مراعات احترام مرده، و عدم هتک دلالت دارند.[220]