مرگ مغزی: پردازش فقهی-حقوقی صفحه 134

ص: 162

گفتار سوم: شرایط استناد به مذاق شریعت

همان‌گونه که اشارت رفت، مذاق شریعت زمانی کارآیی خواهد داشت که حکم مسئله به صراحت بیان نشده است. از این روی، برای کاربستِ مذاق شرع باید ضوابط و شرایطی را پذیرفت؛ چرا که در غیر این صورت، ادّعای مذاق امری نسبی خواهد بود و سنجه‌ای برای صحّت و سقم آن وجود نخواهد داشت.

چنان می‌نماید که مهم‌ترین شرایط لازم درکارآیی مذاق، به این قرار است:

* مراجعه، دقّت و تامّل در کتاب، سنّت و کلمات اعیان قوم.

* در نظر داشتن حکم عقل.

* عطف توجه به ارتکازات عقلاییه و متشرّعه.

* استفاده از قانون تجمیع قرائن در حدّی که اطمینان نوعی را حاصل آید.

* شناخت حیطه‌های مختلف موضوع و بازشناسی احکام توقیفی یا تعبدی از غیر آن.

ناگفته نماند که نمی‌توان ادعای مذاق را از هر کسی پذیرفت، بلکه این ادّعا، از فقیه کارکشته‌ای برمی‌آید که عمری را غوّاص دریای فقاهت بوده و به همه ابواب فقهی، و سازوکارهای فقاهت و ریزه‌کاری‌های آن، آشنایی کامل داشته باشد.