مرگ مغزی: پردازش فقهی-حقوقی صفحه 21

ص: 37

* نشانه‌ها و علائم مرگ کدام است و چه زمانی مرگ فرا می‌رسد؟

* نهاد مرجع در تشخیص نشانه‌ها وتحقق مصداق مرگ، عرف عام (توده مردم) است یا عرف خاص (اطبا)؟

* مراحل حیات انسان چیست و در کدام مرحله، واژه «حیات» صادق نخواهد بود؟

* حکم شک در حصول مرگ چه خواهد بود؟

گفتار حاضر، واکاوی در این مسائل را به اختصار، در چند قسمت ارائه می‌دهد.

یکم. مفهوم‌شناسی مرگ و زندگی

واژه «مرگ»[36] در لغت‌نامه‌های فارسی به معنای مردن، جان سپردن، فنای حیات، از دست دادن نیروی حیوانی و حرارت غریزی، صفت وجودیِ خلقت (ضد حیات) و ... تعبیر یافته است.[37]

در فرهنگِ لغت عربی، معادل واژه مرگ، «موت» ذکر شده است و با معنایی مشابهِ لغت نامه‌های فارسی، «موت» را مفهومی ضدّ یا نقیض زندگانی برشمرده‌اند. دیگر معانی آن: مفارقت کردن روح از جسد، نابود شدن قوه نامیه در انسان، حیوان و نبات، زوال قوه حساسه و زوال قوه عاقله تلقی شده است.[38]

در اغلب موارد «حیات» یا «زندگی» نیز در نگاه لغت‌شناسان، به ضد یا نقیض مرگ و ممات تعریف شده و در پاره‌ای از موارد، تعابیری مثل عمْر، جان دار و صفتِ مقتضی حس و حرکت یا قوه نامیه در نبات و قوه حساسه در حیوان و