- پیشگفتار 1
- دیباچه 4
- 1. پیشینهکاوی پژوهش 5
- 2. اهمیت و جایگاه موضوع 7
- 3. اهداف پژوهش 8
- 4. ترتیب کتاب 9
- بخش نخست: اطلاعات کلی و مفاهیم اولیه 11
- درآمد 12
- مبحث نخست: تبیین واژگان و مفاهیم تحقیق 13
- گفتار یکم: واژهشناسی حق، حکم و تکلیف 13
- اشاره 13
- گفتار دوم: واژه شناسی «روح» و «مغز» 17
- گفتار سوم: جستاری در مرگ و زندگی، از مفهوم تا واقعیت 20
- یکم. مفهومشناسی مرگ و زندگی 21
- دوم. نشانههای مرگ و زندگی 23
- سوم. سنجه تشخیص مرگ 27
- چهارم. مراحل زیست و حیات 32
- پنجم. حکم شک در حصول مرگ 36
- گفتار چهارم: مفهوم شناسی مرگ مغزی 37
- اشاره 39
- گفتار اول: مرگ مغزی و بررسی وضعیت مشابه 39
- مبحث دوم: بازشناسی قلمرو پژوهش 39
- 2. مرگ مغزی و حالت کما (حیات نباتی) 40
- 1. مرگ مغزی و اغمای طولانی 40
- 3. مرگ مغزی و مرگ ظاهری 41
- گفتار دوم: مرگ مغزی و تطبیق ناروا بر پارهای از عناوین 42
- 1. احتساب مرگ مغزی بسان حیات غیر مستقر 42
- 2. مرگ مغزی و تشبیه آن به جنین قبل از دمیدن روح 43
- 3. مرگ مغزی و حالت نزع (احتضار) 44
- 4. مرگ مغزی و اوتانازی 45
- بخش دوم: بررسی تطبیقی مرگ مغزی (پزشکی، فقهی و حقوقی) 48
- درآمد 49
- اشاره 50
- مبحث نخست: مرگ مغزی از دریچه دانش پزشکی 50
- گفتار یکم. موضوعشناسی مرگ مغزی 50
- گفتار دوم: شاخصههای مرگ مغزی 54
- معیارهای بالینی تشخیص مرگ مغزی 55
- موارد دشوار تشخیص مرگ مغزی 55
- مبحث دوم: بررسی فقهی مرگ مغزی 57
- اشاره 57
- گفتار اول: مرگ مغزی از منظر فقیهان 58
- گفتار دوم: تلقی زنده بودن فرد مبتلا به مرگ مغزی 59
- گفتار چهارم: داوری و بیان دیدگاه برگزیده 60
- گفتار سوم: تلقی مرده بودن فرد دچار شده به مرگ مغزی 60
- اشاره 66
- مبحث سوم: وضعیت حقوقی و قانونی مرگ مغزی 66
- الف. کشورهای غیراسلامی 67
- گفتار اول: وضعیت حقوقی و قانونی مرگ مغزی درسطح داخلی 67
- 2) انگلستان 68
- 3) امریکا 68
- 4) اسپانیا 69
- 5) استرالیا 69
- ب. پیوند اعضا در کشورهای اسلامی 70
- 3) عراق 71
- 1) عربستان 71
- 2) کویت 71
- گفتار دوم: وضعیت حقوقی و قانونی مرگ مغزی درایران 72
- 4) ترکیه[139] 72
- نخست: دلایل موافق و مخالف قانون پیوند اعضا و مرگ مغزی 73
- دوم: ماده واحده پیوند اعضا و مرگ مغزی 75
- سوم: آییننامه اجرایی پیوند اعضا و نقد و بررسی آن 78
- بخش سوم: پیامدهای فقهی و حقوقی (اثرشناسی مرگ مغزی) 83
- درآمد 84
- اشاره 85
- مبحث نخست: بررسی فقهی پیوند اعضا از مردگان مغزی 85
- گفتار اول: رابطه انسان با نفس خویش و حدود تصرف در آن 87
- گفتار دوم: عناوین تجویز پیوند اعضا و تشریح جسد 94
- اول: نقش اضطرار در جواز برداشت اعضای پیوندی 94
- دوم. اذن حاکم شرع در جواز برداشت عضو پیوندی 97
- سوم. نقش اذن قبلی (وصیت) در جواز برداشت عضو 98
- چهارم. نقش اذن اولیاء در جواز برداشت عضو 99
- پنجم. دلیلنماهای شایع در جواز برداشت عضو و نقد آن 102
- 1. استناد به دلیل احیاء نفس و مشابه آن 102
- 2. استناد به قاعده تزاحم 103
- گفتار سوم: عناوین تحریم پیوند اعضا و تشریح جسد 106
- اول. حرمت مثله کردن مردگان 106
- دوم. حرمت جنایت بر مرده و هتک آن 107
- سوم. وجوب دفن مردگان و اعضای آنان 109
- گفتار چهارم: تهیه عضو پیوندی از کفار مبتلا به مرگ مغزی 110
- گفتار پنجم: دیه جداسازی اعضای بدن و نحوه مصرف آن 111
- گفتار ششم: خرید و فروش اعضای پیوندی 113
- گفتار هفتم: تعیین مقتضای اصل عملی در پیوند اعضا 114
- اشاره 116
- مبحث دوم: احکام و حقوق مردگان مغزی 116
- گفتار اول: بررسی احکام مترتب بر مرگ مغزی 117
- گفتار دوم: بررسی آثار حقوقی مترتب بر مرگ مغزی 119
- اول. محجوریت مردگان مغزی 119
- دوم. بطلان انواع نمایندگی با مرگ مغزی 120
- پیگفتارگذری بر یافتهها و رهآورد تحقیق 122
- مباحث پیوستی: 153 127
- اول مذاق شریعت، جستاری در اعتبارسنجی 128
- اشاره 128
- گفتار اول: چرایی و چیستی مذاق شریعت 128
- 1. مذاق شریعت به مثابه متفاهم عرفی 131
- گفتار دوم: اعتبار مذاق شریعت 131
- 2. حجیت مذاق شریعت از رهگذر اطمینان عرفی 133
- گفتار سوم: شرایط استناد به مذاق شریعت 134
- اشاره 135
- پیوست دوم: استفتائاتی از مراجع معظم تقلید 135
- 1) حضرت امام خمینی (رحمه الله) 135
- 2) حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (رحمه الله) 136
- 3) حضرت آیت الله العظمی تبریزی (رحمه الله) 138
- 4) حضرت آیت الله العظمی بهجت (رحمه الله) 139
- 5) حضرت آیت الله العظمی خامنهای (حفظه الله) 141
- 6) حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (حفظه الله) 142
- 7) حضرت آیت الله العظمی صافی (حفظه الله) 143
- 8) حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (حفظه الله) 144
- فهرست منابع 147
ص: 92
که شرعاً برای وفات مقرر شده، نسبت به وی مترتب میشود.[135]
دیدگاه قانونگذار نیز در کشورهای اسلامی از همین نگرش فقها نشات گرفته است. ذیلًا، دیدگاه قانونگذار کشورهای اسلامی در این زمینه، از نظر گذرانده میشود:
1) عربستان
فتوای مجمع فقه اسلامی، خاستگاهی برای قبول و صدور قوانین مرگ مغزی در این کشور بود که در کنار مسئله پیوند اعضا تهیه و تدوین گردید.[136]
2) کویت
در قوانین این کشور، مسئله مرگ مغزی به صراحت مطرح نشده است؛ ولی در پارهای از مواد قانونی پیوند اعضا، درباره این مسئله چنین آمده است:
قطع عضو یا بافت از جسد میت جایز نیست، مگر در صورتی که کاشت آن برای معالجه مریض ضرورت داشته باشد و به شرط آن که مرگِ دهنده عضو، توسط عدهای از پزشکان که یکی از آنها پزشک قانونی است، تایید شود.
هیچ یک از این افراد، نباید از پزشکان یا جراحانی باشند که عملیات کاشت عضو را به عهده دارند. وزیر بهداشت نیز هر دو سال، راهها و نشانههایی را بیان میکند که مرگ نهایی شخص را در موارد تعارض با وجود حیات انسان، معین میکند و همچنین اوصاف ویژه توقف نهایی مخ را اظهارمیدارد.[137]
3) عراق
در سال 1986 م قانون کاشت و برداشت اعضا در این کشور به تصویب رسید. در ماده دوم این قانون، مرگ مغزی تصریح و پذیرفته شده است.[138]