کتابخانه بالقرآن

قاعده فراغ و تجاوز صفحه 109

صفحه 109

ص:112

بررسی مقام اثبات در تعدّد قاعده فراغ و تجاوز

اشاره

قبل از بررسی روایات وارده در این موضوع، مناسب است ابتدا نظر مرحوم محقّق نائینی قدس سره را در باب جعل قاعده فراغ و تجاوز بیان و بررسی نماییم.

دیدگاه محقّق نائینی رحمه الله در خصوص جعل قاعده فراغ و تجاوز

ایشان کلامی دارند - که در مباحث گذشته و در جواب بعضی از محاذیر بیان کردیم.(1) - مبنی بر آن که آن چه از اکثر روایات استفاده می شود، قاعده فراغ است؛ یعنی، عدم اعتنای به شکّ، بعد از تمام شدن کلّ عمل. به عبارت دیگر، اگر پس از تمام شدن کلّ مرکّب، شکّی به وجود آید، نباید به آن اعتنایی شود.

ایشان در ادامه بیان می کنند: ما در بین روایات، دو روایت داریم که بر قاعده تجاوز دلالت دارند که آن ها بر روایات قاعده فراغ حکومت داشته، و موضوع قاعده فراغ را توسعه می دهند.

توضیح مطلب این که: روایات قاعده فراغ دلالت بر این دارند که به شکّ بعد از کلّ