کتابخانه بالقرآن

قاعده فراغ و تجاوز صفحه 167

صفحه 167

ص:170

1- (1) . ثقه الاسلام کلینی، الکافی، ج 3، ص 33، ح 2، باب الشکّ فی الوضوء ومن نسیه أو قدم أو أخّر.
2- (2) . الاستصحاب، ص 327؛ ایشان می فرماید: «وکذا یمکن أن یقال: إنّ قوله فی ذیلها: «فإن دخله الشکّ وقد دخل فی حال اخری» یدّل بإطلاقه علی أنّ من شکّ فی غسل ذراعه أو بعض جسده من الطرف الأیسر وقد دخل فی حال اخری - أیّه حال کانت - لا یعتنی بشکّه...».

تنبیه دوّم بررسی جریان قاعده تجاوز در جزء الجزء

اشاره

از دیگر مباحثی که در قاعده تجاوز مطرح است، این مسأله است که آیا قاعده تجاوز اختصاص به اجزای اصلی عمل دارد و یا آن که در اجزای اجزا نیز جریان دارد؛ شکّ در اجزای اصلی بعد از تجاوز از محلّ مثل آن که شخص به هنگام سجده در رکوع شکّ کند؛ امّا شکّ در جزء الجزء مثل این است که شخص به هنگام قرائت سوره ی نماز شکّ کند آیه ی قبل را خوانده است یا نه.

نسبت به این مسأله در کلمات بزرگان نظرات مختلفی وجود دارد.

دیدگاه محقّق نائینی رحمه الله

مرحوم محقّق نائینی و به تبع ایشان برخی دیگر از بزرگان بر این عقیده اند که قاعده تجاوز اختصاص به شکّ در اجزای اصلی عمل دارد و در مورد شکّ در جزء الجزء، مثل شکّ در آیه ای بعد از داخل شدن در غیر آن، جاری نمی شود.(1)