قاعده فراغ و تجاوز صفحه 168

ص:171

از کلمات ایشان استفاده می شود که دو دلیل برای این منع وجود دارد.

دلیل اوّل: ایشان فرموده اند: روایات تجاوز بر روایات قاعده فراغ حکومت دارد؛ و این روایات، شکّ در جزء را به شکّ در کلّ ملحق می کند؛ شارع فرموده همان طور که بعد از نماز نباید به شکّ در کل اعتنا کرد، در اثنای نماز نیز نباید به شکّ در اجزای نماز اعتنا کرد؛ امّا شارع دیگر جزء الجزء را به منزله ی کلّ قرار نداده است؛ بنابراین، قاعده ی تجاوز در آن ها جریان پیدا نمی کند؛ و به عبارت دیگر، ادلّه ی تنزیل شامل شکّ در جزء الجزء نمی شود.(1)

ما این دلیل ایشان را در مباحث گذشته مورد اشکال قرار داده و بیان نمودیم، قاعده فراغ و تجاوز از روایات باب به طور مستقل استفاده می شود و هیچ کدام ناظر بر دیگری نیست؛ و مسأله تنزیل را مورد مناقشه قرار دادیم؛ از این رو، این استدلال نیز به طور کلّ کنار می رود.

دلیل دوّم: از روایات قاعده تجاوز استفاده می شود اگر از جزیی به جزء دیگر داخل شویم، باید از آن، عنوان خروج از محلّ و دخول در غیر استفاده شود؛ و مقصود از محلّ، محلّی است که شارع آن را معیّن فرموده باشد. به عنوان مثال: رکوع در نماز