قاعده فراغ و تجاوز صفحه 17

ص:20

مقدّمه

مقدّمه

اشاره

قاعده فراغ و تجاوز از قواعد مهمّی است که فقها در بسیاری از فروع و ابواب فقهی، به خصوص عبادات، بدان استناد نموده اند؛ از آن جمله، مرحوم سیّد در خاتمه ی کتاب الصلاه «عروه الوثقی»(1) مسائلی را به عنوان فروع علم اجمالی عنوان می کنند که از مسائل بسیار مهمّ فقهی است و مبنای اصلی آن ها دو چیز است: 1) قاعده فراغ و تجاوز؛ و 2) حدیث لاتعاد.

در مورد قاعده فراغ و تجاوز، روش و سیره اصولیین و علمای متأخّر به این صورت است که این قاعده را ضمن مباحث استصحاب علم اصول - در بحث تعارض استصحاب با قاعده فراغ و تجاوز، - که تقریباً همه ی اصولیین معتقدند قاعده فراغ و تجاوز بر استصحاب، یا از باب حکومت و یا از باب تخصیص مقدّم است - مورد بررسی و دقّت قرار می دهند.(2)

هم چنین در کتاب هایی که به عنوان «القواعد الفقهیه» نوشته شده است، از این قاعده