قاعده فراغ و تجاوز صفحه 187

ص:190

تنبیه چهارم

تنبیه چهارم جریان قاعده تجاوز و فراغ در مورد شکّ در صحّت اجزاء

الف - جریان قاعده تجاوز

تاکنون معلوم شد که جریان قاعده تجاوز در شکّ در اصل وجود جزء - مانند شکّ در اصل وجود رکوع بعد از سجده، یا شکّ در اصل وجود قرائت بعد از رکوع - قطعی است و اشکالی ندارد. موردی که اینک محلّ بحث است، این مسأله است که آیا این قاعده در مورد شکّ در صحّت جزئی به سبب احتمال اختلال در شرائط آن جزء نیز جاری است یا نه؟ به عنوان مثال: شخص مکلّف در سجده ی نماز شکّ می کند آیا رکوعی که آورده صحیح است یا مثلاً به سبب عدم طمأنینه، باطل و فاسد است؟ آیا در چنین مواردی می توان با تمسّک به این قاعده، به صحّت آن حکم نمود؟

در پاسخ این سؤال می گوییم، در صورتی که قاعده فراغ و تجاوز را یک