قاعده فراغ و تجاوز صفحه 205

ص:208

مانند انصراف و یا اموری که سبب منع از انعقاد اطلاق می شود وجود دارد؟

جهت دوّم: بر فرض وجود روایات مطلقه، آیا در میان روایات قاعده ی فراغ، روایتی هست که دالّ بر تقیید باشد؟

جهت سوّم: بر فرض وجود روایت دالّ بر تقیید، آیا دلیلی بر رفع ید از تقیید وجود دارد؟

بررسی جهت اوّل (وجود روایات مطلق)

تردیدی نیست در میان روایات وارد در خصوص قاعده ی فراغ، روایات مطلقه نیز وجود دارد؛ که می توان به روایات زیر اشاره نمود:

1 - اطلاق موثّقه ی محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السلام:«کلّ ما شککت فیه ممّا قد مضی فامضه کما هو»(1).

2 - صحیحه ی محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السلام:«فی الرجل یشکّ بعد ما ینصرف من صلاته، قال: فقال: لا تعید ولا شیء علیه»(2).

3 - صحیحه ی محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السلام:«کلّ ما شککت فیه بعد ما تفرع من صلاتک فامض ولا تعد»(3).

4 - خبر محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السلام:«کلّ ما مضی من صلاتک وطهورک فذکرته تذکّراً فامضه ولا اعاده علیک فیه»(4).

بنابراین، در اصل وجود اطلاق بر حسب ظاهر روایات قاعده ی فراغ تردیدی وجود ندارد؛ لیکن بحث مهمّ آن است که آیا برای منع از اطلاق انصراف یا وجه دیگری وجود دارد یا خیر؟