قاعده فراغ و تجاوز صفحه 214

ص:217

عنوان تعبّدی و در دیگری به عنوان عقلی باشد؛ همان طور که مرحوم نائینی به این نظر تصریح فرموده اند.

از این مطلب، مخدوش و ناتمام بودن این مطلب روشن می شود که برخی از محقّقین به موثّقه ی ابن ابی یعفور از امام صادق علیه السلام -«إذا شککت فی شیء من الوضوء وقد دخلت فی غیره فلیس شککّ بشیء إنّما الشکّ إذا کنت فی شیء لم تجزه»(1) - تمسّک نموده و از آن، قید دخول در غیر را به عنوان یک قید تعبّدی استفاده نموده، و با استناد به این روایت، در جریان قاعده فراغ در مورد وضوء، دخول در غیر را معتبر دانسته امّا در سایر واجبات مانند نماز، دخول در غیر را معتبر ندانسته اند؛ و آورده اند:«لا تقیید فی باب الصلاه بالدخول فی الغیر فیقوی القول بکفایه الفراغ فی الصلاه دون الوضوء»(2). زیرا، دخول در غیر به عنوان یک امر واقعی و خارجی در حقیقت مضیّ و فراغ و تجاوز دخالت دارد؛ و غیر، دارای معنای عامی است که حتی سکوت طویل را نیز شامل می شود. و به عبارت دیگر، غیر، هر امر وجودی یا عدمی است که با شییء مشکوک منافات و دوگانگی شرعی دارد. و شاید با توجّه به این نتیجه روشن شود اساس این نزاع لفظی است، و بین اعتبار دخول در غیر و عدم اعتبار آن فرقی نخواهد بود.