قاعده فراغ و تجاوز صفحه 231

ص:234

پیشین بیان نمودیم ادلّه ی این قاعده شامل شرائط نمی شود؛ امّا شرطِ جزء حکم همان جزء را دارد و با شرطِ خارج از مرکّب متفاوت است. فتدبّر.

مرحوم سیّد در این رابطه آورده است:

«لو کان المنسی الجهر أو الاخفات لم یجب التدارک باعاده القراءه أو الذکر علی الأقوی، وإن کان أحوط إذا لم یدخل فی الرکوع»(1).

ایشان می فرماید: در صورت نسیان جهر یا اخفات، تدارک آن واجب نیست؛ و احتیاط مستحب آن است که اگر به رکوع داخل نشده است، آن را اعاده نماید.

همان طور که قبلاً ذکر کردیم، غیر از قاعده ی تجاوز صحیحه زراره در این مورد وارد شده است که امام علیه السلام فرمودند:«أی ذلک فعل متعمّداً فقد نقض صلاته وإن فعل ناسیاً أو جاهلاً أو لا یدری فلیس علیه شیء وقد تمّت صلاته»(2). مستفاد از روایت آن است که در ظرف اعتبار شرط و هنگام لزوم آوردن و رعایت آن، اگر فراموشی عارض شود، دیگر اعاده و جبران آن لازم نیست.

نتیجه ای که می گیریم عبارت است از:

الف: اگر در قنوت به یاد آورد قرائت را باید جهری به جای می آورد امّا بر خلاف عمل نموده است، اعاده ی قرائت لازم نیست.

ب: اگر هنگامی که در سوره داخل شده است به یاد آورد فاتحه الکتاب را جهراً نخوانده است، لازم نیست اعاده نماید.

ج: اگر در آیه ای که مشغول به آن است شکّ کند یا به یاد آورد آیه ی قبل را از نظر جهر و اخفات صحیح نیاورده است، اعاده لازم نیست.

د: اگر در کلمه ای که مشغول است نسبت به کلمه ی قبل چنین اتفاقی بیفتد نیز اعاده لازم نیست.