قاعده فراغ و تجاوز صفحه 61

ص:64

1- (1) - شیخ صدوق رحمه الله در طریق خود به «العلاء بن رزین» چنین نقل می کند: «فقد رویته عن أبی ومحمّد بن الحسن رضی اللّه عنهما، عن سعد بن عبداللّه والحمیری جمیعاً عن أحمد بن محمّد بن عیسی عن محمّد بن خالد عن العلاء بن رزین؛ وقد رویته عن أبی ومحمّد بن الحسن رضی اللّه عنهما عن سعد بن عبداللّه و الحمیری جمیعاً عن محمّد بن أبی الصهبان عن صفوان بن یحیی عن العلاء؛ ورویته عن أبی رضی اللّه عنه عن علی بن سلیمان الزراری الکوفی عن محمّد بن خالد عن العلاء بن رزین القلّاء؛ ورویته عن محمّد بن الحسن رضی اللّه عنه عن محمّد بن الحسن الصفّار عن أحمد بن محمّد بن عیسی عن الحسن بن علی بن فضال والحسن بن محبوب عن العلاء بن رزین» - ر. ک: من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 405 -؛ و این طریق، طریق صحیحی است.
2- (2) - شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 329، حدیث 1006/23؛ محمّد بن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج 6، ص 318، باب 13 از ابواب الرکوع.
3- (3) - در مورد سند این روایت گفته شده که ضعیف است؛ چرا که طریق إبن ادریس رحمه الله به کتاب حریز مشخص و معلوم نیست؛ ر. ک: سیّد محمود هاشمی، قاعده الفراغ و التجاوز، ص 39.
4- (4) - احمد بن ادریس حلّی، کتاب السرائر، ج 3، ص 588؛ محمّد بن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج 4، ص 283، باب 60 از ابواب المواقیت، حدیث 2.

20) محمّد بن الحسن بإسناده(1) عن موسی بن القاسم(2) عن عبد الرحمن (بن سیابه)(3) عن حمّاد(4) عن حریز(5) ، عن محمّد بن مسلم، قال: سألت أبا عبد اللّه علیه السلام عن رجل طاف بالبیت فلم یدر أستّهٌ طاف أو سبعه طواف فریضه؟ قال علیه السلام: «فلیعد طوافه»؛ قیل: إنّه قد خرج و فاته ذلک، قال علیه السلام: «لیس علیه شیء».(6)

روایات فوق مهم ترین روایاتی است که برای قاعده به آن ها تمسّک شده است و إلّا روایات دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که در نهایت از همه ی آن ها مفاد کلّی قاعده استفاده می شود؛ و هم چنین بر دلالت این روایات بر امور زیر هیچ شکّ و شبهه ای وجود ندارد: