قاعده فراغ و تجاوز صفحه 93

ص:96

اللحاظ الإستقلالی والتبعی فی الجزء، بخلاف لحاظهما مع إلغاء خصوصیّه الجزئیّه والکلیّه، بأن یلاحظ لفظ عام شامل لهما کلفظ الشیء، ویحکم بعدم الإعتناء بالشکّ فیه بعد الخروج عن محلّه، فإنّه لا محذور فیه أصلاً»(1).

محقّق خوئی رحمه الله در این پاسخ بیان می دارد: همان گونه در جواب از دلیل اوّل نیز گفتیم که متعلّق شکّ، عنوان «الشیء بعد المضیّ» است و شامل صحّت و وجود می شود، در این مورد نیز با الغای خصوصیّت از کلیّت و جزئیّت و قراردادن لفظ عامّی هم چون «شییء» به عنوان کبری، اشکال «اجتماع لحاظین متغایرین علی ملحوظ واحد» پیش نخواهد آمد.

به نظر می رسد که پاسخ فوق، صحیح و تامّ است؛(2) چه آن که اجتماع لحاظین متغایرین در موردی لازم می آید که شارع مقدّس در کبرای کلّی خود، جزء و کلّ را با خصوصیّاتشان لحاظ نماید؛ امّا اگر از آن دو الغای خصوصیّت شود و در کبری یک عنوان عام و کلّی به کار رود که هر دو - جزء و کلّ - را شامل شود، چنین محذوری لازم نمی آید.

ج - «الثالث: ما ذکرناه أخیراً من أنّ الشکّ فی صحّه الصلاه مثلاً بعد الفراغ منها، یکون ناشئاً من الشکّ فی وجود الجزء أو الشرط، فیکون