قاعده ضمان ید صفحه 29

ص:38

1- (1) . ر. ک: احمد بن ادریس الحلّی، السرائر، ج 2، صص 87 و 425 و 437 و 463 و 484.
2- (2) . همان، ص 481.
3- (3) . الإمام الخمینی، کتاب البیع، صص 375 و 376.

احتجاج با عامّه است، هرچند که خلاف ظاهر عبارات ابن ادریس رحمه الله می باشد.

بنابراین، با توجه به مجموع آن چه که حضرت امام رحمه الله در این باره گفته اند، ایشان به احتجاجی بودن نقل حدیث در کتب قدما و نه استنادی بودن آن تمایل پیدا کرده و شهرت یافتن آن را پس از علّامه رحمه الله در صحّت سند خبر مزبور مفید نمی دانند.

پاسخ اشکال امام خمینی رحمه الله

والد بزرگوار حضرت آیت اللّه العظمی فاضل لنکرانی «دام ظلّه» در «القواعد الفقهیّه» فرمایش امام رحمه الله را مورد مناقشه قرار داده و در مقام پاسخ از اشکال می فرماید:

«ویمکن الإیراد علیه بظهور عباره السیّد فی الانتصار فی أنّه فی مقام الاحتجاج علیهم بما هو مقبول عنده وعندهم، لا بما هو مورد لقبولهم فقط، حتّی یکون من باب الجدل، وأظهر منه عباره الشیخ فی الخلاف...

وأمّا عدم تعرّض جمع من کتب القدماء والمتوسّطین له، فلعلّه لأجل أنّه لا یکون مفاد الروایه مخالفاً للقاعده الثابته عند العقلاء؛ لأنّ بناءهم أیضاً علی ضمان ید الغاصب والرجوع إلیه لأخذ العین أو المثل أو القیمه، کما لا یخفی...»(1). امکان این وجود دارد که بر کلام امام خمینی رحمه الله چنین اشکال شود:

ظاهر عبارت سیّد مرتضی رحمه الله در کتاب «انتصار» این است که ایشان در مقام احتجاج، به روایتی که هم مقبول نزد خودش و هم مقبول نزد اهل سنّت است، تمسّک نموده اند؛ نه آن که این روایت، فقط مقبول در نزد آن ها باشد؛ که در این صورت، عبارت سیّد از باب