احکام حقوقی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 37

(90) احكام حقوقي

عدم اختيار اولي‌الامر مسلمين در نقض احكام الهي

در روايات مربوط به نقض حكم تمتع بوسيله عمر برخي از مفسرين استدلال كرده‌اند به مسأله ولايت، و اين كه عمر در نهي از تمتع از حق ولايت خودش استفاده كرد، چون خداي تعالي در آيه «اَطيعُوا اللّهَ وَ اَطيعُوا الرَّسُولَ وَاُولِي الاَْمْرِ مِنْكُمْ،» اطاعت اولي‌الامر را هم مانند اطاعت خدا و رسول واجب كرده است، لكن اين استدلال درستي نيست، براي اين كه ولايتي كه آيه شريفه آن را حق اولي‌الامر (هر كه هست) قرار داده، شامل اين مورد نمي‌شود، چون اولي‌الامر حـق ندارد احكـام خـدا را زير و رو كند.

توضيح اين كه آيات بسيار زيادي دلالت دارد بر اين كه اتباع و پيروي آنچه به رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌و‌آله نازل شده واجب است، مانند آيه شريفه «اِتَّبِعُوا مآ اُنْزِلَ اِلَيْكُمْ مِنْ

عدم اختيار اولي‌الامر مسلمين در نقض احكام الهي (91)

رَبِّكُمْ،» (3 / اعراف) و معلوم است كه هر حكمي كه رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌و‌آله تشريع كند به اذن خدا مي‌كند، همچنان كه آيه شريفه: «وَ لا يُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللّهُ وَ رَسُولُهُ،» (29 / توبه) و آيه شريفه: «ما اتيكُمُ الرَّسُولُ فَخُذوُهُ وَ ما نَهيكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا،» (7 / حشر) بيان مي‌كند.

و معلوم است كه منظور از عبارت «آنچه رسول برايتان آورده،» به قرينه جمله: «وَ ما نَهيكُمْ عَنْهُ،» اين است كه هر چه كه رسول شما را بدان امر كرده، در نتيجه به حكم آيه نامبرده بايد آنچه را كه رسول واجب كرده امتثال كرد، و از هر چه كه نهي كرده منتهي شد و همچنين از هر حكمي كه كرده و هر قضائي كه رانده، چنان كه درباره حكم فرموده: «وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما اَنْزَلَ اللّهُ فَاُولآئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ،» (45 / مائده) و در آيه‌اي ديگر فرموده: «فَاوُلئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ،» (82 / آل‌عمران) و در جايي ديگر فرموده: «فَاُولآئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ.» (44 / مائده) و در مورد قضا فرموده: «وَ ماكانَ لِمُؤْمِنٍ وَلا

(92) احكام حقوقي

مُؤْمِنَةٍ اِذا قَضَي اللّهُ وَرَسُولُهُ‌اَمْرا اَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ اَمْرِهِـمْ وَ مَـنْ يَعْـصِ اللّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبينا.» (36 / احزاب)