احکام حقوقی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 63

با توجه به اين كه آيه شريفه از هر قيدي مطلق است، و لازمه مطلق بودنش همين

(158) احكام حقوقي

است كه بگوييم همان عصمتي كه در مورد رسول مسلم گرفته شد، در مورد اولي‌الامر نيــز اعتبـار شـده بـاشـد، و خـلاصه كلام: منظور از اولي‌الامر، آن افراد معيني هستند كــه مــاننــد رســول خـــدا صلي‌الله‌عليه‌و‌آله داراي عصمتنـد .(1)

بحثي‌در لزوم معصوم‌بودن جانشين‌رسول‌اللّه (ص) (159)

توضيحي درباره توهم معصوم نبودن اولي‌الامر

(مي‌گويند آن چيزي كه خداي تعالي در اين آيه مقرر فرموده، حكمي است كه به مصلحت امت جعل شده، حكمي است كه مجتمع مسلمين به وسيله آن از اين كه دستخوش اختلاف و تشتت گشته از هم متلاشي گردد حفظ مي‌شود، و اين چيزي زايد بر ولايت و سرپرستي معهود در بين امت‌ها و مجتمعات نيست، و همان چيزي است كه مي‌بينيم عموم مجتمعات ـ چه اسلامي و چه غير اسلامي ـ آن را در بين خود معمول مي‌دارند، يعني يكي از افراد جامعه خود را انتخاب نموده و به او مقام واجب الاطاعه بودن و نفوذ كلمه مي‌دهند در حالي كه از همان اول مي‌دانند او هم مثل خودشان جايزالخطا است، و در احكامي كه مي‌راند اشتباه هم دارد، و ليكن هر جا كه جامعه فهميد حكم حاكم برخلاف قانون است، اطاعتش نمي‌كند، و او را به خطايي كه كرده آگاه مي‌سازد، و هر

جا كه يقين به خطاي او نداشت، و تنها احتمال مي‌داد كه خطا كرده به حكم و فرمان او عمل

(160) احكام حقوقي

مي‌كند، و اگر بعدها معلوم شد كه خطا كرده مسامحه كند، و با خود فكر مي‌كند مصلحت حفظ وحدت مجتمع و مصونيت از تشتت كلمه آن قدر بزرگ و مهم است، كه مفسده اشتباه‌كاري‌هاي گاه به گاه حاكم را جبران مي‌كند. حال اولي‌الامر در آيه شريفه و وجود اطاعت آنان نيز به همين حال است ـ و آيه چيزي زايد بر آنچه در همه زمان‌ها و همه مكان‌ها معمول است افاده نمي‌كند ـ خداي تعالي طاعت مردم از اولي‌الامر را بر مؤمنين واجب فرموده، اگر احيانا ولي امري بر خلاف كتاب و سنت دستــوري داد، مــردم نبايد اطاعتش كنند، و حكم اين چنين او نافذ نيست، براي اين كه رســول خــدا صلي‌الله‌عليه‌و‌آله ـ قاعده‌اي كلي به دست عموم مسلمين داده، و فرموده: «لا طاعَةَ لِمَخْلُوقِ في مَعْصِيَةِ الْخالِقِ ـ هيچ مخلوقي در فرماني كه به معصيت خدا مي‌دهد نبايد اطاعت شود.» و اين دستور را شيعه و سني روايت كرده‌اند، و با همين دستور است كه اطلاق آيه تقييد مي‌شود. و اما اگر عالما و عامدا حكم بر خلاف قرآن نكرد، بلكه خطا كرد، و به غلط چنين حكمي را راند،