احکام حقوقی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 73

«فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَداءٌ اِلَيْهِ بِاِحْسانٍ...،» صاحب خون وظيفه دارد كه قاتل را تعقيب كند و خون بها را از او مطالبه نمايد، مطالبه‌اي پسنديده، و بر قاتل است كه خون‌بها را به برادرش كه ولي كشته او است، با احسان و خوبي و خوشي بپردازد و ديگر امروز و فردا نكند و او را آزار ندهد.

«ذلِكَ تَخْفيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ رَحْمَةٌ...،» يعني حكم به انتقال از قصاص به ديه، خود تخفيفي است از پروردگار شما و به همين جهت تغيير نمي‌پذيرد، پس وليّ خون نمي‌تواند بعد از عفو دوباره دبه در آورده و از قاتل قصاص نمايد و اگر چنين كند، خود او هم متجاوز است و كسي كه تجاوز كند و بعد از عفو قصاص كند عذابي دردناك دارد.(1)

حكم قصاص،اجرا، عفو و اثرحياتبخش‌آن دراجتماع (185)

قصاص، ضمانت حيات و زندگي شما!

«وَ لَكُــمْ فِــي الْقِصــاصِ حَيــوةٌ يــا اوُلِــي الاَْلْبــابِ لَعَلَّكُــمْ تَتَّقُــــونَ!»

اين جمله به حكمت تشريع قصاص اشاره مي‌كند و هم توهمي را كه ممكن است از تشريع عفو و ديه به ذهن برسد، دفع نمايد و نيز مزيت و مصلحتي را كه در عفو است، يعنــي نشــر رحمــت و انگيــزه رأفــت را بيـان نموده، مي‌فرمايد: عفو به مصلحت مــردم نــزديـك‌تر اسـت، تا انتقام.

(186) احكام حقوقي

حاصل معناي اين جمله اين است كه عفو هر چند تخفيفي و رحمتي است نسبت به قاتل، (و رحمت خود يكي از فضائل انساني است) و لكن مصلحت عموم تنها با قصاص تأمين مي‌شود، قصاص است كه حيات را ضمانت مي‌كند نه عفو كردن و ديه گرفتن و نه هيچ چيز ديگر، و اين حكم هر انسان داراي عقل است، و اين كه فرمود: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ،» معنايش اين است كه بلكه شما از قتل بپرهيزيد و اين جمله به منزله تعليل است، براي تشريع قصاص.

آيه فوق نتيجه قصاص را بيان كرده و حقيقت مصلحت را ذكر كرده، كه حيات است و همين كلمه حيات حقيقت آن معنائي را كه نتيجه را افاده مي‌كند متضمن است، چون قصــاص است كه ســرانجــام به حيــات مي‌انجــامــد نه قتــل، بــراي اين كه بسيار مي‌شــود شخــص را بــه عنــوان ايــن كه قــاتــل است مي‌كشند در حالي كه بي‌گنـاه