احکام حقوقی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 87

اين كه فرمود: «اَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسا بِغَيْرِ نَفْسٍ اَوْ فَسادٍ فِي الاَْرْضِ فَكَأَنَّما قَتَلَ النّاسَ جَميعا،» با جمله «بِغَيْرِ نَفْسٍ» دو نوع نفس را استثناء كرد، يكي قتل به عنوان قصاص است كه در آيه شريفه: «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ فِي الْقَتْلَي،» (178 / بقره) حكم به لزوم چنان قتلي نموده و فرموده قتل به عنوان قصاص و هر نوع قصاصي ديگر نه تنها به منزله قتل همه مردم نيست بلكه مايه حيات جامعه است، و دوم قتل به جرم فساد در زمين است كه در آيه بعدي درباره آن سخن گفته، و فرموده: «اِنَّما جَزآءُ الَّذينَ يُحارِبُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الاَْرْضِ فَسادا...،» (33 / مائده) (1)

(218) احكام حقوقي

چگـونگـي بـرابـر بـودن قتـل يك فـرد با كـل انسان‌ها

يك فرد از انسان از حيث آن حقيقتي كه با خود حمل مي‌كند و با آن زنده است و با آن مي‌ميرد، حقيقتي است كه در همه افراد يكي است، و فرقي بين بعضي از افراد و كل افراد نيست و فرد واحد و افراد بسيار در آن حقيقت واحدند، و لازمه اين معنا اين است كه كشتن يك فرد به منزله كشتن نوع انسان باشد و به عكس زنده كردن يك فرد زنده كردن همه انسان‌ها باشد، اين آن حقيقتي است كه آيـه مورد بحـث آن را افـاده مي‌كنـد.

و اما جمله بعدي آيه شريفه كه مي‌فرموده: «فَكَأَنَّمااَحْيَاالنّاسَ جَميعا،» مراد از زنده

چگونگي برابر بودن قتل يك فرد با كل انسان‌ها (219)

كردن يك انسان آفريدن يك انسان زنده و يا زنده كردن يك انسان مرده نيست بلكه مراد از آن، چيزي است كه در عرف عقلا احياء شمرده شود، عقلا وقتي طبيب بيماري را معالجه مي‌كند و يا غواص غريقي را از غرق نجات مي‌دهد و يا شخصي اسيري را از دســت دشمــن رهــا مي‌ســازد، مي‌گــوينــد فـلانـي فـلان شخـص را زنــده كــرد (و يا مي‌گويند حق حيات بر او دارد،) خداي تعالي نيز در كلام مجيدش از اين‌گونه تعبيرها دارد، مثلاً هدايت به سوي حق را احياء خوانده و فرموده است: «اَوَ مَنْ كانَ مَيْتا فَــأَحْيَيْنهُ وَ جَعَلْنـا لَـهُ نُـورا يَمْشـي بِه فِـي النّـاسِ...،» (122 / انعــام) پـس بـه حكـم ايـن آيـه كسي كـه گمـراهي را به سـوي ايمـان راهنمـائي كند او را زنده كرده است. (1)

(220) احكام حقوقي