احکام حقوقی از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 89

«وَ لا تَقْتُلُوآا اَنْفُسَكُـمْ...،» ظاهر اين جمله نهي از اين است كه خود را بكشد، ولــي وقتي كنار جمله: «لا تَأْكُلُوا اَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ...،» (188 / بقره) قــرار گــرفتــه ظــاهــر آن اين است كه همه مؤمنين را يك واحد فرض كرده كه آن واحد داراي مالي است ، و بايد آن را از غير طريق باطل بخورد، اي بسا كه اشاره به اين معنا از آن استفاده شود و حتي دلالت كند بر اين كه مراد از كلمه «اَنْفُس» تمامي افراد جامعه ديني باشد، و مانند جمله قبل همه مؤمنين را فرد واحدي فرض كرده باشد، به طوري كه جان هر فردي جان ساير افــراد است، در نتيجــه در مثــل چنيــن مجتمعــي نفــس و جــان يك فرد هم جان خود او است، و هم جان ساير افراد، پس چــه خــودش را بكشــد و چـه غيــر را،

(224) احكام حقوقي

خــودش را كشته، و به اين عنايت جمله: «وَ لا تَقْتُلُوآا اَنْفُسَكُـمْ...،» جمله‌اي است مطلق هم شامل انتحار مي‌شود ـ كه به معناي خودكشي است ـ و هم شامل قتل نفس و كشتن غير.

و اي بسا بتوان از ذيل آيه كه مي‌فرمايد: «اِنَّ اللّهَ كانَ بِكُمْ رَحيما،» استفاده كرد كه مراد از اين قتل نفس كه از آن نهي كرده معنايي است عمومي‌تر به طوري كه هم شامل كشتن غير شود، و هم شامل انتحار، و هم شامل به خطر انداختن خويش گردد، و خلاصه كاري كند كه منجر به كشته شدنش گردد، براي اين كه در ذيل آيه نهي نامبرده را به رحمت خدا تعليل كرده و فرموده اين كار را مكنيد زيرا خدا به شما مهربان است، و براي كسي پوشيده نيست كه چنين تعليلي با مطلق بودن معنا سازگارتر است، و بنا بر اين تعليل، آيه شريفه معنايي وسيع پيدا مي‌كند، و همين سازگاري، خود مؤيد آن است كه بگوئيم جمله: «اِنَّ اللّهَ كانَ بِكُمْ رَحيما،» تعليلي است براي جمله: «وَ لا تَقْتُلُوآا

جان مؤمن: جان كل جامعه ديني است ! (225)

اَنْفُسَكُـمْ...،» به تنهايي. (1)

(226) احكام حقوقي

يكسان بودن مجازات اسلامي در مورد مسلمان و غير مسلمان

«لَيْسَ بِاَمانِيِّكُمْ وَ لاآ اَمانِيِّ اَهْلِ الْكِتابِ مَنْ يَعْمَلْ‌سُوآءً يُجْزَ بِه وَ لا يَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللّهِ وَلِيّا وَ لانَصيرا،»