- مقدمه‌معاونت پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار 1
- پیش‌گفتار 3
- مقدمه 6
- 1. بیان و شناسایی موضوع تحقیق 6
- 2. اهمیت و جایگاه موضوع تغییر جنسیت 7
- 3. هدف تحقیق 10
- 4. سؤالات اصلی و فرعی تغییر جنسیت 12
- 5. پیشینه تحقیق 14
- بخش اول تعاریف و کلیات 20
- اشاره 21
- مبحث اول: تغییر جنسیت در لغت 21
- فصل اول تعریف تغییر جنسیت 21
- جمع‌بندی و بیان نظریه مختار 23
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در اصطلاح پزشکی 23
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در اصطلاح فقهی 24
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 27
- طرح بحث 28
- فصل دوم تاریخچه تغییر جنسیت 28
- مبحث اول: اولین تغییر جنسیت در ایران 29
- بررسی و تحلیل 30
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در خارج ایران 32
- گفتار اول: اولین تغییر جنسیت در انگلستان 32
- گفتار دوم: اولین تغییر جنسیت در آمریکا 32
- جمع‌بندی و بیان نظریه مختار 33
- گفتار سوم: اولین تغییر جنسیت در مصر 33
- فصل سوم اقسام تغییر جنسیت 36
- مبحث اول: تغییر جنسیت در افراد سالم 36
- اشاره 36
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در دوجنسی‌ها (خنثی‌ها) 37
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در افراد ممسوح 38
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت در تراجنسیتی‌ها (ناراضیان جنسی) 38
- مبحث ششم: تغییر جنسیت در حیوانات 39
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت 39
- مبحث هفتم: تغییر جنسیت در گیاهان 41
- فصل چهارم اختلال هویت جنسی؛ تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 42
- مبحث اول: طرح مسأله و اهمیت آن 42
- مبحث دوم: هویت جنسی 43
- مبحث سوم: نقش جنسی و گرایش جنسی 44
- مبحث چهارم: میل جنسی[50] 45
- مبحث پنجم: علت‌شناسی پدیده تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم)[59] 48
- گفتار اول: عوامل زیست شناختی[61] 49
- گفتار دوم: عوامل عصب‌شناسی 50
- بند دوم: نظریه روانی- جنسی 50
- گفتار سوم: عوامل روان شناخت 50
- مبحث ششم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم)[65] 51
- گفتار اول: تعریف تراجنسیتیی (ترانس سکشوال) 51
- گفتار دوم: بررسی واژه ترانس سکشوال 53
- گفتار سوم: تراجنسیتی در کودکان 54
- گفتار چهارم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) در نوجوانان و بزرگسالان 56
- گفتار پنجم: علایم و نشانه‌های اختصاصی 57
- بند اول: ترانس سکشوال مذکر 60
- گفتار ششم: اقسام تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 60
- گزارش یک مورد ترانس سکشوال مذکر 61
- بند دوم- تراجنسیتی (ترانس سکشوال) مؤنث 63
- گزارش یک مورد ترانس سکشوال مؤنث 65
- گفتار هفتم: میزان بیماری تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 67
- بند دوم: میزان بیماری تراجنسیتی در ایران 68
- گفتار هشتم: درمان اختلال هویت جنسی (تراجنسیتی) 70
- جمع‌بندی و بیان نظریه مختار 73
- مبحث اول: اهمیت و طرح بحث 75
- فصل پنجم اختلال هویت جنسی؛ دو جنسی‌ها (خنثی‌ها) 75
- مبحث دوم: علت بروز دو جنسیتی (خنثی) 76
- مبحث سوم: خنثی در لغت 77
- گفتار اول: معنای مشهور خنثی 79
- گفتار دوم: معنای غیر مشهور دربارة خنثی 80
- نظریة مختار 81
- مبحث چهارم: تاریخچه خنثی‌ها (دو جنسی‌ها) 81
- بررسی و تحلیل 84
- گفتار اول: دیدگاه مشهور 87
- مبحث پنجم: خنثی (دو جنسی) و مسأله جنس سوم 87
- بند اول: نظر مشهور در عدم وجود جنس سوم 87
- بند دوم: ادلة مشهور بر عدم وجود جنس سوم 89
- گفتار دوم: دیدگاه غیر مشهور 91
- بند دوم: خنثای غیر مشکل 93
- بند اول: خنثای مشکل 93
- مبحث ششم: اقسام خنثی 93
- بند سوم: اقسام خنثای غیر مشکل 94
- گفتار دوم: اقسام خنثی (دو جنسی) از نظر پزشکی 95
- نظریه مختار 96
- مبحث هفتم: معیار و مبنای تعیین جنسیت در دو جنسی‌ها (خنثی‌ها) 96
- مبحث هشتم: تعیین جنسیت خنثی از دیدگاه روایات اسلامی 103
- مبحث نهم: احکام ویژه خنثای مشکل (دو جنسی کامل) 105
- اشاره 108
- فصل ششم تغییر جنسیت از نظر حقوق ایران 108
- مبحث اول: نگارش کتاب تحریر الوسیله و بیان مسأله تغییر جنسیت 109
- بند چهارم: تغییر جنسیت پس از ازدواج 110
- بند سوم: تبدیل جنس واقعی 110
- بند دوم: تبدیل جنس واقعی 110
- گفتار دوم: دیدگاه امام خمینی درباره تغییر جنسیت 110
- بند هشتم: ارث 111
- بند پنجم: تغییر جنسیت زن و شوهر با هم 111
- بند ششم: سقوط عِدّه 111
- بند هفتم: تغییر عناوین 111
- بند دهم: نسبت به نزدیکان رضاعی 112
- بند یازدهم: کشف جنس واقعی 112
- بند نهم: مَحرمیت 112
- گفتار اول: شرح ماجرا 113
- مبحث دوم: استفتای جدید از امام خمینی درباره تغییر جنسیت[212] 113
- گفتار دوم: فتوای امام خمینی در جواز تغییر جنسیت 113
- مبحث سوم: مقررات پزشکی قانونی و دادگستری جمهوری اسلامی ایران 114
- مبحث چهارم: رأی اداره حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران 115
- مبحث پنجم: صدور شناسنامه جدید پس از تغییر جنسیت 116
- مبحث ششم: دیدگاه فقها و مراجع شیعه درباره تغییر جنسیت 117
- گفتار دوم: وضعیت شناسنامه جدید در تراجنسیتی‌ها 117
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 118
- بخش دوم جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت 119
- طرح بحث 120
- مبحث اول: نظرات در جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد خنثی 125
- اشاره 125
- فصل اول جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی (دوجنسی‌ها) 125
- گفتار اول: نظرات اهل سنت در تغییر جنسیت افراد خنثی 126
- گفتار دوم: نظرات فقیهان شیعه در تغییر جنسیت افراد خنثی 127
- بند اول: جواز در تغییر جنسیت افراد خنثی مطلقا- اعم از مشکل و غیر مشکل- 128
- بند دوم: و جوب تغییر جنسیت در افراد خنثی 133
- بند سوم: عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی 135
- بند چهارم: عدم صدق عنوان «تغییر جنسیت» در خنثی 137
- جمع بندی و بین نظریه مختار 138
- مبحث دوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای مشکل 139
- گفتار اول: تمسک به قاعده اضطرار 139
- گفتار دوم: تمسک به قاعده نفی عُسرو حَرَج 142
- بند اول: کتاب 144
- بند دوم: سنت 145
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 148
- مبحث سوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل 149
- گفتار اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای انثی 152
- بند اول: تبدیل خنثای انثی به زن کامل 152
- بند دوم: تبدیل خنثای انثی به مرد 154
- گفتار دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای مذکر 158
- جمع‌بندی و بیان نظریه مختار 160
- اشاره 161
- فصل دوم تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت 161
- مبحث اول: بطلان و حرمت تغییر جنسیت ظاهری 162
- مبحث دوم: انجام تکالیف براساس جنسیت واقعی 163
- مبحث سوّم: جواز یا وجوب عمل جراحی برای کشف واقع 164
- مبحث چهارم: تکلیف شرعی قبل از عمل 168
- جمع‌بندی و بیان نظریه مختار 168
- اشاره 170
- فصل سوم جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد سالم و افراد تراجنسیتی (ترانس‌ها) 170
- مبحث اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد سالم 170
- مبحث دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در تراجنسیتی (ترانس سکشوال یا خنثای روانی) 171
- گفتار اول: ادله موافقین تغییر جنسیت 171
- بند اول: دیدگاه امام خمینی (ره) در جواز تغییر جنسیت 172
- بند دوم: ادله موافقین تغییر جنسیت 176
- گفتار دوم: ادلة مخالفین تغییر جنسیت 187
- بند اول: نظرات مخالفین تغییر جنسیت 187
- بند دوم: ادله مخالفین تغییر جنسیت 190
- فصل چهارم جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در حیوانات 224
- اشاره 224
- مبحث اول: دیدگاه فقیهان شیعه در تغییر جنسیت حیوانات 225
- مبحث دوم: دیدگاه فقیهان اهل سنت در تغییر جنسیت حیوانات 226
- مبحث سوم: بررسی و تحلیل 227
- گفتار دوم: جواز تغییر جنسیت حیوانات 228
- بخش سوم روابط زوجین پس از تغییر جنسیت 229
- فصل اول مسأله بقا یا عدم بقای ازدواج پس از تغییر جنسیت 230
- طرح بحث 230
- مبحث اول: بقاء یا عدم بقای ازدواج در تغییر جنسیت مرد یا زن به جنس مخالف 233
- گفتار اول: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت مرد به زن 234
- گفتار دوم: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت زن به مرد 235
- گفتار سوم: تغییر جنسیت زوجین به صورت غیر همزمان (غیر مقارن) 235
- گفتار چهارم: تغییر جنسیت زوجین به صورت همزمان (مقارن) 236
- گفتار پنجم: دیدگاه امام خمینی در مورد تغییر جنسیت همزمان 239
- گفتار ششم: دیدگاه مراجع تقلید و فقیهان اسلامی درباره تأثیر تغییر جنسیت زن و شوهر بر ازدواج 240
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 245
- مبحث دوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای مشکل 247
- مبحث سوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای غیر مشکل 248
- مبحث چهارم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت مرد یا زن به خنثی 249
- فصل دوم مسأله نفقه زوجه پس از تغییر جنسیت 252
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله نفقه زوجه در عقد دائم 253
- گفتار اول: تبدیل مرد به زن: بطلان نکاح و سقوط نفقه 253
- گفتار دوم: تبدیل زن به مرد: بطلان ازدواج و سقوط نفقه 254
- گفتار سوم: تبدیل مرد به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 254
- گفتار چهارم: تبدیل زن به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 255
- گفتار پنجم: تبدیل مرد به خنثای غیرمشکل 255
- گفتار هشتم: تبدیل خنثای غیرمشکل (مؤنث) 256
- گفتار ششم: تبدیل زن به خنثای غیر مشکل 256
- گفتار هفتم: تبدیل خنثای غیر مشکل (مذکر) 256
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسأله نفقه در عقد موقت 258
- گفتار اول: عدم وجوب نفقه در عقد موقت 259
- گفتار دوم: اشتراط نفقه در عقد موقت 259
- جمع بندی و بین نظریه مختار 259
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله مهریه زوجه در عقد دائم 261
- طرح بحث 261
- فصل سوم تغییر جنسیت و مسأله مهریه زن 261
- گفتار اول: عدم وجوب پرداخت مهریه مطلقا 262
- گفتار دوم: وجوب پرداخت مهریه مطلقا 264
- گفتار سوم: وجوب پرداخت کل مهر در صورت نزدیکی و تنصیف در غیر نزدیکی 271
- گفتار چهارم: سقوط مهریه در صورت عدم کسب اجازه زوجه از زوج 273
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسأله مهریه در عقد موقت 275
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 275
- گفتار اول: تغییر جنسیت زوج در عقد موقت و مسأله مهریه 276
- گفتار دوم: تغییر جنسیت زوجه در عقد موقت و مسأله مهریه 276
- جمع‌بندی و بیان نظریه مختار 278
- فصل چهارم تغییر جنسیت و مساله عدّه 279
- طرح بحث 279
- مبحث اول: تغییر جنسیت زوجه و مسأله عدّه 280
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت زوج (شوهر) و مسأله عِدّه 281
- مبحث سوم: تغییر جنسیت زوجه در زمان عده 282
- مبحث چهارم: بررسی و تحلیل چند فتوای فقهی در بحث «تغییر جنسیت و عِدّه» 284
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 285
- بخش چهارم روابط زوجین پس از تغییر جنسیت نسبت به اولاد 286
- اشاره 287
- فصل اول تغییر جنسیت و مسأله عناوین نسبی 287
- مبحث اول: تغییر جنسیت برادر یا خواهر 288
- گفتار سوم: تغییر جنسیت دو خواهر 289
- گفتار دوم: تغییر جنسیت دو برادر 289
- مبحث دوم: تغییر جنسیت عمو و عمه 289
- گفتار اول: تأثیر تغییر جنسیت بر قرابت‌های سببی و رضاعی 289
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت پدر یا مادر 290
- مبحث سوم: تغییر جنسیت دایی و خاله 290
- دلیل اول: عرفی بودن عناوین نسبی 291
- دلیل دوم: صدق عنوان پدر و مادر براساس زمان انعقاد نطفه 292
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 293
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت پدر بزرگ و مادر بزرگ و عناوین نسبی 293
- فصل دوم تغییر جنسیت و مسأله نفقه فرزندان و والدین 295
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله نفقه فرزندان 295
- اشاره 295
- گفتار اول: تغییر جنسیت پدر و مسأله نفقه فرزندان 296
- گفتار دوم: تغییر جنسیت مادر و مسأله نفقه فرزندان 298
- حالت اول: تغییر جنسیت مادر با وجود پدر یا جد پدری 298
- حالت دوم: تغییر جنسیت مادر با نبود پدر و جد پدری 299
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت و مسأله نفقه والدین 300
- جمع‌بندی و بیان نظریه مختار 301
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله ولایت و سرپرستی کودکان 303
- فصل سوم تغییرجنسیت و مسأله ولایت و حضانت کودکان 303
- اشاره 303
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسأله ولایت و سرپرستی کودکان 304
- دلیل اول: ثبوت ولایت بر صغار برای عنوان پدر 305
- دلیل دوم: معنای پدر از نظر شرعی 305
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسأله ولایت و سرپرستی کودکان 306
- دلیل اول: ولایت برای عنوان پدری است 306
- دیدگاه اول: تغییر جنسیت پدر موجب سقوط ولایت وی است 306
- دلیل دوم: ولایت برای عنوان رُجولیت (مردی) است 307
- دیدگاه دوم: تغییر جنسیت پدر، تأثیری در ولایت وی ندارد 308
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسأله حضانت کودکان 308
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسأله حضانت کودکان 309
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسأله حضانت کودکان 310
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 311
- مبحث اول: ارث بردن فرد تغییر جنس داده از والدین خودش 312
- اشاره 312
- فصل چهارم تغییر جنسیت و مسأله ارث 312
- گفتار اول: تغییر جنسیت قبل از فوت یکی از والدین 313
- گفتار دوم: تغییر جنسیت بعد از فوت یکی از والدین 314
- گفتار اول: والدین تغییر جنسیت داده از فرزند ارث نمی‌برند 315
- مبحث دوم: ارث بردن والدین تغییر جنس داده از فرزند خویش 315
- گفتار دوّم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می‌برد. 316
- دلیل اول: ثبوت ارث به دلیل قرابت و خویشاوندی 316
- دلیل دوم: ثبوت ارث به دلیل اولی الارحام 317
- دلیل سوم: استمرار قرابت نسبی پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر 318
- گفتار سوم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می‌برند 321
- الف) توجه فقیهان شیعه به بحث تغییر جنسیت 324
- خاتمه و نتیجه‌گیری 324
- 1. نتیجه‌گیری 324
- ب) اهمیت بحث مشروعیت و یا عدم مشروعیت تغییر جنسیت 325
- ج) اهمیت بحث تغییر در خلقت خدا 325
- د) جایگاه ویژه تغییر جنسیت در حقوق ایران 326
- ه (ارتباط تغییر جنسیت با بیماران جسمی و روحی 326
- 2. پاسخ به پرسش‌های اصلی تحقیق 327
- ب) تغییر جنسیت به عنوان موضوع نوپیدا 333
- 3. مشکلات تحقیق 333
- الف) کمبود منابع 333
- اشاره 333
- الف) ضرورت شناخت ابعاد مختلف تغییر جنسیت 334
- 4. پیشنهادات 334
- ب) ضرورت تدوین قانون یا آیین نامه مربوط به تغییر جنسیت 335
- ج) ضرورت پیشنهاد عناوین و موضوعات مرتبط 335
- د) تشکیل نشست‌های علمی ویژه 336
- ه (ضرورت کار میدانی 336
- ضمائم 337
- ضمیمه 1 گفت‌وگو با برخی بیماران اختلال هویت جنسی 338
- گزارش میدانی اول: گزارشی از یک مطب تغییر جنسیت 338
- گزارش میدانی دوم: چند گفت و گوی دیگر 345
- ضمیمه 2 گزارش تفصیلی از اولین تغییر جنسیت در ایران و خارج ایران 352
- 2. اولین تغییر جنسیت در انگلستان 353
- 3. اولین تغییر جنسیت در آمریکا 358
- 4. اولین تغییر جنسیت در مصر 359
- ضمیمه 3 گفت‌وگو با اولین کسی که فتوای جواز تغییر جنسیت را از حضرت امام خمینی (ره) دریافت کرد[596] 362
- ضمیمه 4 فتاوی و دیدگاه‌های مراجع و فقیهان شیعه 379
- دیدگاه آیت‌الله شیخ محمد علی اراکی درباره تغییر جنسیت 384
- دیدگاه آیت‌الله سید محمد رضا گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 385
- دیدگاه آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی درباره تغییر جنسیت 385
- دیدگاه آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی دربار تغییر جنسیت 386
- دیدگاه آیت‌الله محمدتقی بهجت درباره تغییر جنسیت 393
- دیدگاه آیت‌الله میرزا جواد تبریزی درباره تغییر جنسیت 394
- دیدگاه آیت‌الله سید علی سیستانی درباره تغییر جنسیت 395
- دیدگاه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای دربارة تغییر جنسیت 397
- دیدگاه آیت‌الله لطف الله صافی گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 399
- دیدگاه آیت‌الله حسین علی منتظری دربار تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی دربار تغییر جنسیت 409
- دیدگاه کلی آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی 413
- دیدگاه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی دربار تغییر جنسیت 414
- دیدگاه آیت‌الله شیخ یوسف صانعی دربار تغییر جنسیت 420
- دیدگاه آیت‌الله سید صادق شیرازی دربار تغییر جنسیت 423
- دیدگاه آیت‌الله حسین نوری همدانی 423
- دیدگاه آیت‌الله سید یوسف مدنی تبریزی در احکام مربوط به تغییر جنسیت 424
- دیدگاه آیت‌الله محمد ابراهیم جناتی درباره تغییر جنسیت[678] 427
- دیدگاه آیت‌الله سید محسن خرازی درباره تغییر جنسیت[679] 429
- دیدگاه آیت‌الله محمد مؤمن دربار تغییر جنسیت 430
- ضمیمه 5 آیات مورد استناد 432
- ضمیمه 6 روایات مورد استناد 434
- ضمیمه 7 438
- ضمیمه 8 تصاویر 454
- درباره مركز 457
فصل اول جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی (دوجنسی‌ها)
اشاره
همان طور که پیش‌تر بیان شد، از گذشته تاکنون افرادی در جامعه زیست می‌کرده‌اند که از نارسایی جنسی رنج می‌برند، که در ادبیات فقهی و روایی‌ما از آن‌ها به «خنثی» یاد می‌شود. برای این گروه، در گذشته امکان عمل جراحی وجود نداشت، ولی امروزه با گسترش دانش پزشکی، می‌توانند با عمل جراحی به یکی از دو جنس مرد یا زن ملحق شوند. آیا از نظر شرعی این عده مجاز به تغییر جنسیت هستند یا خیر؟
در ابتدا و در مبحث اول، نظرات و دیدگاه‌های فقهای اهل سنت و شیعه در این‌باره بیان می‌شود و آن‌گاه و درمبحث دوم، جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای مشکل مورد بررسی قرار می‌گیرد و بالاخره در مبحث سوم جواز تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل بیان می‌گردد.
مبحث اول: نظرات در جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد خنثی
اشاره
در ابتدا نظرات اهل سنت و آن‌گاه نظرات فقهای شیعه در بحث خنثی بیان می‌شود.