تغییرجنسیت : از منظرفقه و حقوق صفحه 145

بی‌منطق و دشواری را برای خود انتخاب کرده بودند- فرمودند:

انّ الخوارجَ ضَیقوا علی انفُسهم بِجهالَة و إنّ الدّینَ اوسعُ مِن ذلکَ؛[265]

همانا خوارج، از روی نادانی بر خویشتن سخت و تنگ گرفته بودند، در حالی که دین وسیع‌تر از آن است (که آن‌ها فکر می کنند).

بند دوم: سنت

روایت‌های متعددی از معصومان علیهم السلام نقل شده که مبنای قاعده نفی عسر و حرج قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، روایت زیر است:

روایت عبد الاعلی آل سام:

قُلتُ لِابی عَبداللهِ (ع): عَثَرتُ فَانقَطَعَ ظَفری فَجَعَلتُ عَلی اصبَعی مَرارَةً فَکیفَ اصنَعُ بالوُضوءِ؟ قال: یعرفُ هذا و اشباهُهُ مِن کتابِ اللهِ عَزَّوجَلَّ: قال اللهُ ما جَعَلَ عَلیکُم فی الدّینِ مِن حَرَج، امسَح عَلَیهِ؛[266]

راوی به امام صادق (ع) می‌گوید: به زمین برخورد کردم و ناخنم جدا شد. انگشت را با پارچه‌ای بستم. حال چگونه وضو بگیرم؟ امام (ع) فرمود: حکم این قضیه و نظایر آن از کتاب خدا روشن می‌شود، زیرا خداوند فرموده است در دین بر شما حرجی قرار داده نشده است، پس بر آن مسح کن.

ازاین پاسخ امام صادق (ع) نکات زیر به دست می‌آید:

1. نفی حرج، یک قاعده کلی است و طبق رهنمود امام (ع) می‌توان از آن برای رفع احکامی که برای مکلفان، مضیقه ساز و مشقت آور است، استفاده کرد.

2. از این‌که امام (ع) به جای نفی حرج ذیل آیه وضو- که تناسب بیش‌تری با سوال دارد- به نفی حرج مذکور در آیه 78 سوره حج استناد می‌کند، چنین بر می‌آید که