تغییرجنسیت : از منظرفقه و حقوق صفحه 275

تغییر جنسیت، حقیقتاً مالی را از شوهر تلف ننموده است؛ مثلًا ملکی را تصرف نکرده، یا باغی را ویران نساخته، بلکه صرفاً در بدن خود تغییری به وجود آورده است، کما این‌که اگر زن از دنیا می‌رفت، یا حتی اگر خودکشی می‌کرد، مهریه ساقط نمی‌شد.

جمع بندی و بیان نظریه مختار

در بحث تغییر جنسیت و مسأله مهریه، در مجموع چهار احتمال یا نظریه بیان شد. با دقت در دلایل و اشکالات وارد بر هر نظریه، به نظر می‌رسد که نظریه اول، یعنی «عدم وجوب پرداخت مهریه» واضح البطلان است و نظریه چهارم نیز از قوت کافی برخوردار نیست. از میان دو نظریه دوم و سوم، به نظر می‌رسد که نظریه سوم (پرداخت کل مهریه در صورت دخول و پرداخت نصف در صورت عدم دخول) متقن‌تر و موافق نظر مشهور فقیهان اسلامی و روایات کثیره است. با این وجود، نظریه دوم (لزوم پرداخت کل مهریه مطلقا) خالی از قوت نیست و البته همان طور که برخی فقیهان شیعه بیان کرده‌اند، احتیاط آن است که زوجین در مسأله مهریه پس از تغییر جنسیتِ یکی از زوجین، با یکدیگر مصالح کنند.

مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسأله مهریه در عقد موقت

اشاره

یکی از تمایزهای اصلی نکاح موقت با نکاح دایم این است که مهر در نکاح دایم، رکن اصلی نیست، ولی در نکاح موقت، رکن اصلی محسوب است و از این رو، چنان‌چه در عقد موقت، مهر ذکر نشود نکاح باطل است. مبانی فقهی این وجه تمایز، آن است که نکاح موقت، به موجب روایات و نصوص واصله، هر چند از مصادیق اجاره نیست و از جهاتی با اجاره متفاوت است، ولی مشابهت زیادی با اجاره دارد و از این رو، مهریه در آن به منزله عوض در اجاره است و بنابراین، شرط صحت است. از جمله آن‌که امام (ع) می‌فرماید: إنَّهُنَّ مُستأجراتٌ[498]، یعنی زنانی که