- مقدمهمعاونت پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار 1
- پیشگفتار 3
- مقدمه 6
- 1. بیان و شناسایی موضوع تحقیق 6
- 2. اهمیت و جایگاه موضوع تغییر جنسیت 7
- 3. هدف تحقیق 10
- 4. سؤالات اصلی و فرعی تغییر جنسیت 12
- 5. پیشینه تحقیق 14
- بخش اول تعاریف و کلیات 20
- مبحث اول: تغییر جنسیت در لغت 21
- فصل اول تعریف تغییر جنسیت 21
- اشاره 21
- جمعبندی و بیان نظریه مختار 23
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در اصطلاح پزشکی 23
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در اصطلاح فقهی 24
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 27
- طرح بحث 28
- فصل دوم تاریخچه تغییر جنسیت 28
- مبحث اول: اولین تغییر جنسیت در ایران 29
- بررسی و تحلیل 30
- گفتار دوم: اولین تغییر جنسیت در آمریکا 32
- گفتار اول: اولین تغییر جنسیت در انگلستان 32
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در خارج ایران 32
- جمعبندی و بیان نظریه مختار 33
- گفتار سوم: اولین تغییر جنسیت در مصر 33
- مبحث اول: تغییر جنسیت در افراد سالم 36
- اشاره 36
- فصل سوم اقسام تغییر جنسیت 36
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در دوجنسیها (خنثیها) 37
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت در تراجنسیتیها (ناراضیان جنسی) 38
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در افراد ممسوح 38
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت 39
- مبحث ششم: تغییر جنسیت در حیوانات 39
- مبحث هفتم: تغییر جنسیت در گیاهان 41
- مبحث اول: طرح مسأله و اهمیت آن 42
- فصل چهارم اختلال هویت جنسی؛ تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 42
- مبحث دوم: هویت جنسی 43
- مبحث سوم: نقش جنسی و گرایش جنسی 44
- مبحث چهارم: میل جنسی[50] 45
- مبحث پنجم: علتشناسی پدیده تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم)[59] 48
- گفتار اول: عوامل زیست شناختی[61] 49
- بند دوم: نظریه روانی- جنسی 50
- گفتار دوم: عوامل عصبشناسی 50
- گفتار سوم: عوامل روان شناخت 50
- مبحث ششم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم)[65] 51
- گفتار اول: تعریف تراجنسیتیی (ترانس سکشوال) 51
- گفتار دوم: بررسی واژه ترانس سکشوال 53
- گفتار سوم: تراجنسیتی در کودکان 54
- گفتار چهارم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) در نوجوانان و بزرگسالان 56
- گفتار پنجم: علایم و نشانههای اختصاصی 57
- بند اول: ترانس سکشوال مذکر 60
- گفتار ششم: اقسام تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 60
- گزارش یک مورد ترانس سکشوال مذکر 61
- بند دوم- تراجنسیتی (ترانس سکشوال) مؤنث 63
- گزارش یک مورد ترانس سکشوال مؤنث 65
- گفتار هفتم: میزان بیماری تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 67
- بند دوم: میزان بیماری تراجنسیتی در ایران 68
- گفتار هشتم: درمان اختلال هویت جنسی (تراجنسیتی) 70
- جمعبندی و بیان نظریه مختار 73
- فصل پنجم اختلال هویت جنسی؛ دو جنسیها (خنثیها) 75
- مبحث اول: اهمیت و طرح بحث 75
- مبحث دوم: علت بروز دو جنسیتی (خنثی) 76
- مبحث سوم: خنثی در لغت 77
- گفتار اول: معنای مشهور خنثی 79
- گفتار دوم: معنای غیر مشهور دربارة خنثی 80
- نظریة مختار 81
- مبحث چهارم: تاریخچه خنثیها (دو جنسیها) 81
- بررسی و تحلیل 84
- مبحث پنجم: خنثی (دو جنسی) و مسأله جنس سوم 87
- بند اول: نظر مشهور در عدم وجود جنس سوم 87
- گفتار اول: دیدگاه مشهور 87
- بند دوم: ادلة مشهور بر عدم وجود جنس سوم 89
- گفتار دوم: دیدگاه غیر مشهور 91
- بند اول: خنثای مشکل 93
- مبحث ششم: اقسام خنثی 93
- بند دوم: خنثای غیر مشکل 93
- بند سوم: اقسام خنثای غیر مشکل 94
- گفتار دوم: اقسام خنثی (دو جنسی) از نظر پزشکی 95
- نظریه مختار 96
- مبحث هفتم: معیار و مبنای تعیین جنسیت در دو جنسیها (خنثیها) 96
- مبحث هشتم: تعیین جنسیت خنثی از دیدگاه روایات اسلامی 103
- مبحث نهم: احکام ویژه خنثای مشکل (دو جنسی کامل) 105
- فصل ششم تغییر جنسیت از نظر حقوق ایران 108
- اشاره 108
- مبحث اول: نگارش کتاب تحریر الوسیله و بیان مسأله تغییر جنسیت 109
- بند دوم: تبدیل جنس واقعی 110
- گفتار دوم: دیدگاه امام خمینی درباره تغییر جنسیت 110
- بند چهارم: تغییر جنسیت پس از ازدواج 110
- بند سوم: تبدیل جنس واقعی 110
- بند هفتم: تغییر عناوین 111
- بند هشتم: ارث 111
- بند ششم: سقوط عِدّه 111
- بند پنجم: تغییر جنسیت زن و شوهر با هم 111
- بند یازدهم: کشف جنس واقعی 112
- بند دهم: نسبت به نزدیکان رضاعی 112
- بند نهم: مَحرمیت 112
- گفتار اول: شرح ماجرا 113
- مبحث دوم: استفتای جدید از امام خمینی درباره تغییر جنسیت[212] 113
- گفتار دوم: فتوای امام خمینی در جواز تغییر جنسیت 113
- مبحث سوم: مقررات پزشکی قانونی و دادگستری جمهوری اسلامی ایران 114
- مبحث چهارم: رأی اداره حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران 115
- مبحث پنجم: صدور شناسنامه جدید پس از تغییر جنسیت 116
- مبحث ششم: دیدگاه فقها و مراجع شیعه درباره تغییر جنسیت 117
- گفتار دوم: وضعیت شناسنامه جدید در تراجنسیتیها 117
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 118
- بخش دوم جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت 119
- طرح بحث 120
- فصل اول جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی (دوجنسیها) 125
- اشاره 125
- مبحث اول: نظرات در جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد خنثی 125
- گفتار اول: نظرات اهل سنت در تغییر جنسیت افراد خنثی 126
- گفتار دوم: نظرات فقیهان شیعه در تغییر جنسیت افراد خنثی 127
- بند اول: جواز در تغییر جنسیت افراد خنثی مطلقا- اعم از مشکل و غیر مشکل- 128
- بند دوم: و جوب تغییر جنسیت در افراد خنثی 133
- بند سوم: عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی 135
- بند چهارم: عدم صدق عنوان «تغییر جنسیت» در خنثی 137
- جمع بندی و بین نظریه مختار 138
- گفتار اول: تمسک به قاعده اضطرار 139
- مبحث دوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای مشکل 139
- گفتار دوم: تمسک به قاعده نفی عُسرو حَرَج 142
- بند اول: کتاب 144
- بند دوم: سنت 145
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 148
- مبحث سوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل 149
- بند اول: تبدیل خنثای انثی به زن کامل 152
- گفتار اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای انثی 152
- بند دوم: تبدیل خنثای انثی به مرد 154
- گفتار دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای مذکر 158
- جمعبندی و بیان نظریه مختار 160
- فصل دوم تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت 161
- اشاره 161
- مبحث اول: بطلان و حرمت تغییر جنسیت ظاهری 162
- مبحث دوم: انجام تکالیف براساس جنسیت واقعی 163
- مبحث سوّم: جواز یا وجوب عمل جراحی برای کشف واقع 164
- جمعبندی و بیان نظریه مختار 168
- مبحث چهارم: تکلیف شرعی قبل از عمل 168
- مبحث اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد سالم 170
- اشاره 170
- فصل سوم جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد سالم و افراد تراجنسیتی (ترانسها) 170
- مبحث دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در تراجنسیتی (ترانس سکشوال یا خنثای روانی) 171
- گفتار اول: ادله موافقین تغییر جنسیت 171
- بند اول: دیدگاه امام خمینی (ره) در جواز تغییر جنسیت 172
- بند دوم: ادله موافقین تغییر جنسیت 176
- گفتار دوم: ادلة مخالفین تغییر جنسیت 187
- بند اول: نظرات مخالفین تغییر جنسیت 187
- بند دوم: ادله مخالفین تغییر جنسیت 190
- فصل چهارم جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در حیوانات 224
- اشاره 224
- مبحث اول: دیدگاه فقیهان شیعه در تغییر جنسیت حیوانات 225
- مبحث دوم: دیدگاه فقیهان اهل سنت در تغییر جنسیت حیوانات 226
- مبحث سوم: بررسی و تحلیل 227
- گفتار دوم: جواز تغییر جنسیت حیوانات 228
- بخش سوم روابط زوجین پس از تغییر جنسیت 229
- فصل اول مسأله بقا یا عدم بقای ازدواج پس از تغییر جنسیت 230
- طرح بحث 230
- مبحث اول: بقاء یا عدم بقای ازدواج در تغییر جنسیت مرد یا زن به جنس مخالف 233
- گفتار اول: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت مرد به زن 234
- گفتار سوم: تغییر جنسیت زوجین به صورت غیر همزمان (غیر مقارن) 235
- گفتار دوم: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت زن به مرد 235
- گفتار چهارم: تغییر جنسیت زوجین به صورت همزمان (مقارن) 236
- گفتار پنجم: دیدگاه امام خمینی در مورد تغییر جنسیت همزمان 239
- گفتار ششم: دیدگاه مراجع تقلید و فقیهان اسلامی درباره تأثیر تغییر جنسیت زن و شوهر بر ازدواج 240
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 245
- مبحث دوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای مشکل 247
- مبحث سوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای غیر مشکل 248
- مبحث چهارم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت مرد یا زن به خنثی 249
- فصل دوم مسأله نفقه زوجه پس از تغییر جنسیت 252
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله نفقه زوجه در عقد دائم 253
- گفتار اول: تبدیل مرد به زن: بطلان نکاح و سقوط نفقه 253
- گفتار سوم: تبدیل مرد به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 254
- گفتار دوم: تبدیل زن به مرد: بطلان ازدواج و سقوط نفقه 254
- گفتار چهارم: تبدیل زن به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 255
- گفتار پنجم: تبدیل مرد به خنثای غیرمشکل 255
- گفتار هفتم: تبدیل خنثای غیر مشکل (مذکر) 256
- گفتار هشتم: تبدیل خنثای غیرمشکل (مؤنث) 256
- گفتار ششم: تبدیل زن به خنثای غیر مشکل 256
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسأله نفقه در عقد موقت 258
- جمع بندی و بین نظریه مختار 259
- گفتار دوم: اشتراط نفقه در عقد موقت 259
- گفتار اول: عدم وجوب نفقه در عقد موقت 259
- طرح بحث 261
- فصل سوم تغییر جنسیت و مسأله مهریه زن 261
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله مهریه زوجه در عقد دائم 261
- گفتار اول: عدم وجوب پرداخت مهریه مطلقا 262
- گفتار دوم: وجوب پرداخت مهریه مطلقا 264
- گفتار سوم: وجوب پرداخت کل مهر در صورت نزدیکی و تنصیف در غیر نزدیکی 271
- گفتار چهارم: سقوط مهریه در صورت عدم کسب اجازه زوجه از زوج 273
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسأله مهریه در عقد موقت 275
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 275
- گفتار اول: تغییر جنسیت زوج در عقد موقت و مسأله مهریه 276
- گفتار دوم: تغییر جنسیت زوجه در عقد موقت و مسأله مهریه 276
- جمعبندی و بیان نظریه مختار 278
- فصل چهارم تغییر جنسیت و مساله عدّه 279
- طرح بحث 279
- مبحث اول: تغییر جنسیت زوجه و مسأله عدّه 280
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت زوج (شوهر) و مسأله عِدّه 281
- مبحث سوم: تغییر جنسیت زوجه در زمان عده 282
- مبحث چهارم: بررسی و تحلیل چند فتوای فقهی در بحث «تغییر جنسیت و عِدّه» 284
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 285
- بخش چهارم روابط زوجین پس از تغییر جنسیت نسبت به اولاد 286
- فصل اول تغییر جنسیت و مسأله عناوین نسبی 287
- اشاره 287
- مبحث اول: تغییر جنسیت برادر یا خواهر 288
- مبحث دوم: تغییر جنسیت عمو و عمه 289
- گفتار سوم: تغییر جنسیت دو خواهر 289
- گفتار اول: تأثیر تغییر جنسیت بر قرابتهای سببی و رضاعی 289
- گفتار دوم: تغییر جنسیت دو برادر 289
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت پدر یا مادر 290
- مبحث سوم: تغییر جنسیت دایی و خاله 290
- دلیل اول: عرفی بودن عناوین نسبی 291
- دلیل دوم: صدق عنوان پدر و مادر براساس زمان انعقاد نطفه 292
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 293
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت پدر بزرگ و مادر بزرگ و عناوین نسبی 293
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله نفقه فرزندان 295
- فصل دوم تغییر جنسیت و مسأله نفقه فرزندان و والدین 295
- اشاره 295
- گفتار اول: تغییر جنسیت پدر و مسأله نفقه فرزندان 296
- حالت اول: تغییر جنسیت مادر با وجود پدر یا جد پدری 298
- گفتار دوم: تغییر جنسیت مادر و مسأله نفقه فرزندان 298
- حالت دوم: تغییر جنسیت مادر با نبود پدر و جد پدری 299
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت و مسأله نفقه والدین 300
- جمعبندی و بیان نظریه مختار 301
- اشاره 303
- فصل سوم تغییرجنسیت و مسأله ولایت و حضانت کودکان 303
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله ولایت و سرپرستی کودکان 303
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسأله ولایت و سرپرستی کودکان 304
- دلیل دوم: معنای پدر از نظر شرعی 305
- دلیل اول: ثبوت ولایت بر صغار برای عنوان پدر 305
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسأله ولایت و سرپرستی کودکان 306
- دلیل اول: ولایت برای عنوان پدری است 306
- دیدگاه اول: تغییر جنسیت پدر موجب سقوط ولایت وی است 306
- دلیل دوم: ولایت برای عنوان رُجولیت (مردی) است 307
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسأله حضانت کودکان 308
- دیدگاه دوم: تغییر جنسیت پدر، تأثیری در ولایت وی ندارد 308
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسأله حضانت کودکان 309
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسأله حضانت کودکان 310
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 311
- مبحث اول: ارث بردن فرد تغییر جنس داده از والدین خودش 312
- فصل چهارم تغییر جنسیت و مسأله ارث 312
- اشاره 312
- گفتار اول: تغییر جنسیت قبل از فوت یکی از والدین 313
- گفتار دوم: تغییر جنسیت بعد از فوت یکی از والدین 314
- گفتار اول: والدین تغییر جنسیت داده از فرزند ارث نمیبرند 315
- مبحث دوم: ارث بردن والدین تغییر جنس داده از فرزند خویش 315
- دلیل اول: ثبوت ارث به دلیل قرابت و خویشاوندی 316
- گفتار دوّم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث میبرد. 316
- دلیل دوم: ثبوت ارث به دلیل اولی الارحام 317
- دلیل سوم: استمرار قرابت نسبی پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر 318
- گفتار سوم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث میبرند 321
- 1. نتیجهگیری 324
- خاتمه و نتیجهگیری 324
- الف) توجه فقیهان شیعه به بحث تغییر جنسیت 324
- ج) اهمیت بحث تغییر در خلقت خدا 325
- ب) اهمیت بحث مشروعیت و یا عدم مشروعیت تغییر جنسیت 325
- د) جایگاه ویژه تغییر جنسیت در حقوق ایران 326
- ه (ارتباط تغییر جنسیت با بیماران جسمی و روحی 326
- 2. پاسخ به پرسشهای اصلی تحقیق 327
- 3. مشکلات تحقیق 333
- الف) کمبود منابع 333
- اشاره 333
- ب) تغییر جنسیت به عنوان موضوع نوپیدا 333
- الف) ضرورت شناخت ابعاد مختلف تغییر جنسیت 334
- 4. پیشنهادات 334
- ب) ضرورت تدوین قانون یا آیین نامه مربوط به تغییر جنسیت 335
- ج) ضرورت پیشنهاد عناوین و موضوعات مرتبط 335
- ه (ضرورت کار میدانی 336
- د) تشکیل نشستهای علمی ویژه 336
- ضمائم 337
- ضمیمه 1 گفتوگو با برخی بیماران اختلال هویت جنسی 338
- گزارش میدانی اول: گزارشی از یک مطب تغییر جنسیت 338
- گزارش میدانی دوم: چند گفت و گوی دیگر 345
- ضمیمه 2 گزارش تفصیلی از اولین تغییر جنسیت در ایران و خارج ایران 352
- 2. اولین تغییر جنسیت در انگلستان 353
- 3. اولین تغییر جنسیت در آمریکا 358
- 4. اولین تغییر جنسیت در مصر 359
- ضمیمه 3 گفتوگو با اولین کسی که فتوای جواز تغییر جنسیت را از حضرت امام خمینی (ره) دریافت کرد[596] 362
- ضمیمه 4 فتاوی و دیدگاههای مراجع و فقیهان شیعه 379
- دیدگاه آیتالله شیخ محمد علی اراکی درباره تغییر جنسیت 384
- دیدگاه آیتالله سید ابوالقاسم خوئی درباره تغییر جنسیت 385
- دیدگاه آیتالله سید محمد رضا گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 385
- دیدگاه آیتالله محمد فاضل لنکرانی دربار تغییر جنسیت 386
- دیدگاه آیتالله محمدتقی بهجت درباره تغییر جنسیت 393
- دیدگاه آیتالله میرزا جواد تبریزی درباره تغییر جنسیت 394
- دیدگاه آیتالله سید علی سیستانی درباره تغییر جنسیت 395
- دیدگاه آیتالله سید علی خامنهای دربارة تغییر جنسیت 397
- دیدگاه آیتالله لطف الله صافی گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 399
- دیدگاه آیتالله حسین علی منتظری دربار تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیتالله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی دربار تغییر جنسیت 409
- دیدگاه کلی آیتالله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی 413
- دیدگاه آیتالله ناصر مکارم شیرازی دربار تغییر جنسیت 414
- دیدگاه آیتالله شیخ یوسف صانعی دربار تغییر جنسیت 420
- دیدگاه آیتالله سید صادق شیرازی دربار تغییر جنسیت 423
- دیدگاه آیتالله حسین نوری همدانی 423
- دیدگاه آیتالله سید یوسف مدنی تبریزی در احکام مربوط به تغییر جنسیت 424
- دیدگاه آیتالله محمد ابراهیم جناتی درباره تغییر جنسیت[678] 427
- دیدگاه آیتالله سید محسن خرازی درباره تغییر جنسیت[679] 429
- دیدگاه آیتالله محمد مؤمن دربار تغییر جنسیت 430
- ضمیمه 5 آیات مورد استناد 432
- ضمیمه 6 روایات مورد استناد 434
- ضمیمه 7 438
- ضمیمه 8 تصاویر 454
- درباره مركز 457
گفتار اول: تأثیر تغییر جنسیت بر قرابتهای سببی و رضاعی
آنچه در مورد قرابت نسبی بیان شد، در مورد قرابت سببی و قرابت رضاعی نیز جاری است. برای مثال، قرابت یک شخص با برادر همسر یا خواهر همسر از نوع قرابت سببی است. پس هرگاه برادر همسر، تغییر جنسیت دهد، به «خواهر زن» تبدیل میشود و هرگاه خواهر همسر تغییر جنسیت دهد، به «برادر زن» تبدیل میشود.
نیز در مورد «قرابت رضاعی» همین حکم جاری است. برای مثال، خواهر رضاعی پس از تغییر جنسیت به «برادر رضاعی» تبدیل میشود و برادر رضاعی پس از تغییر جنسیت به «خواهر رضاعی» تبدیل میشود.
گفتار دوم: تغییر جنسیت دو برادر
هرگاه دو برادر تغییر جنسیت دهند اولًا، انتساب (قرابت نسبی) میان آن دو از بین نمیرود؛ ثانیاً، دو برادر به دو خواهر تبدیل میشوند، خواه تغییر جنسیت آن دو به صورت همزمان (مقارن) باشد، یا به صورت غیر همزمان (غیر مقارن)، ولی در هر حال، فرض این است که دو تغییر جنسیت به وسیله دو برادر صورت گرفته است، در حالی که در مورد قبل، تنها یک تغییر جنسیت توسط برادر یا خواهر صورت گرفته بود.
گفتار سوم: تغییر جنسیت دو خواهر
هرگاه دو خواهر تغییر جنسیت دهند، اولًا، انتساب (قرابت نسبی) میان آن دو از بین نمیرود؛ ثانیاً، دو خواهر به دو برادر تبدیل میشوند. در این فرض همانند مورد قبل، دو تغییر جنسیت صورت گرفته است و فرقی نیست در اینکه تغییر جنسیت آن دو، به صورت همزمان (مقارن) باشد، یا به صورت غیر همزمان (غیر مقارن).
مبحث دوم: تغییر جنسیت عمو و عمه
در بحث تغییر جنسیت، «عمو» و «عمه» که قرینه یکدیگر محسوب میشوند. پس از تغییر جنسیت عمو، اولا، انتساب (قرابت نسبی) میان آن دو از بین نمیرود. منظور از قرابت نسبی در این جا، ملاحظه عمو و عمه نسبت به فرد ثالث است، و گرنه ملاحظه