تغییرجنسیت : از منظرفقه و حقوق صفحه 325

تغییر جنسیت زن و شوهر بر ازدواج آنان، مسأله ولایت و سرپرستی کودکان پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر، تأثیر تغییر جنسیت بر مهریه و نفقه و مانند آن.

البته این سخن بدان معنا نیست که همه فقیهان شیعه به جواز تغییر جنسیت معتقد باشند، ولی به هر حال، عده قابل توجهی از آنان به جواز این عمل معتقد شده‌اند، مانند: امام خمینی، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی، آیت‌الله سید علی سیستانی، آیت‌الله محمد ابراهیم جنّاتی، آیت‌الله یوسف صانعی، آیت‌الله عبدالکریم موسوی اردبیلی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله محمد مؤمن، آیت‌الله سید محسن خرازی و آیت‌الله حسین علی منتظری.

حتی برخی فقیهان شیعه که به حرمت تغییر جنسیت نظر داده‌اند، معتقدند در هنگام ضرورت و اضطرار، انجام عمل جراحی تغییر جنسیت جایز است (آیت‌الله سید صادق شیرازی).

ب) اهمیت بحث مشروعیت و یا عدم مشروعیت تغییر جنسیت

مهم‌ترین پرسش در بحث تغییر جنسیت، مسأله «جواز و یا عدم جواز»، یا همان «مشروعیت و عدم مشروعیت» است. این پرسش نه تنها مورد توجه فقیهان شیعه بوده است، بلکه فقیهان اهل سنت و کلیسای مسیحی نیز آن را مورد توجه قرار داده‌اند. از این رو، امام خمینی در اولین مسأله‌ای که در این رابطه مطرح کرده‌اند، می‌فرمایند: ظاهر آن است که تغییر جنسیت مرد به زن یا زن به مرد، و نیز تغییر جنسیت خنثی به مرد یا زن حرام نیست.

ج) اهمیت بحث تغییر در خلقت خدا

عده‌ای از صاحب نظران به حرمت تغییر جنسیت معقتد شده‌اند. یکی از مهم‌ترین دلیل‌های مطرح شده برای عدم مشروعیت تغییر جنسیت، پدید آمدن «تغییر در خلقت خدا» است. جالب آن که، این دلیل مورد استناد یکی از فقیهان شیعه (آیت‌الله میرزا جواد تبریزی) و برخی فقیهان اهل سنت (شیخ یوسف قرضاوی) و نیز کلیسای مسیحی قرار گرفته است. عده‌ای به آیه 119 سوره نساء استناد کرده‌اند، که به نظر ما این آیه