تغییرجنسیت : از منظرفقه و حقوق صفحه 413

دیدگاه کلی آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی

آن‌چه در شرع وارد شده است، احکام زن و مرد است و اما شناخت زن، مرد به عرف واگذار شده است و چیزی در این باره گفته نشده است، در عرف هم زن به کسانی گفته می‌شود که اندام‌های زنانه داشته باشد، مانند صورت و سینه و باسن و رحم و تخمدان و لوله؛ و مرد به کسانی گفته می‌شود که اندام و اعضاء مردانه داشته باشند، مانند ریش و سبیل و سینه و بیضه و آلت تناسلی.

ولی علم برای زن و مرد خصوصیت دیگری بیان می‌دارد، کروموزومی

xx 64

را برای زن و کروموزومی‌xy 64 را برای مرد مشخص می‌کند، خواه‌اندام زنانه داشته باشد یا به سبب بیماری فاقد بعضی از اعضا و اندام زنانه باشد و هم‌چنین مرد.

بحث در این است که آیا در شناخت زن و مرد باید تابع عرف شد- آن‌که ظاهر و اندام زنانه دارد زن و آن‌که ظاهر و اندام مردانه دارد مرد گفته شود- با تابع نظر علم، آن‌که کروموزوم مرد دارد مرد و آن‌که کروموزوم زن را دارد زن محسوب می‌شود. هر کدام باشد نظر شرع روشن است. حقیقت این است که باید نظریه علمی را پذیرفت و عرف را در تعیین مصداق تخطئه کرد. بنابراین، مبنا حکم ازدواج و حاملگی وحرمت نظر روشن می‌شود. برای مرد شوهر کردن حرام است و برای زن جایز. قرار دادن نطفه در رحم موجود در بدن این مرد مانند قرار دادن نطفه است در محفظه خارج، همان حکم را دارد و آن با ملاحظه شرایط جایز است، این هم طبعاً جایز است و این مرد نه پدر این بچه به حساب می‌آید و نه مادر او.

اگر تشخیص داده شد که زن است، ولی ظاهری مردانه دارد. حکم مرد را پیدا نمی‌کند و نمی‌تواند زن بگیرد. در محرمیت هم حکم زن را دارد. ولی کلام در تشخیص است؛ زیرا علم که نمی‌گوید: این زن است یا مرد. علم (همین) قدر می‌گوید: این شخص این کروموزوم را دارد و این غالبا در زن‌ها موجود است، ولی این‌که این شخص با وجود ظاهر کاملا مردانه و داشتن زن و بچه، زن است یا مرد، از چهارچوب علم بیرون است؛ چون احتمال داده می‌شود آن کروموزوم که از مختصات مؤنث است ندرتاً در مرد هم وجود داشته باشد. به جای این‌که بگوییم: این ماهیتاً زن است و در