حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 114

می‌گوید: شخص آزاد به تلافی عبد کشته نمی‌شود، ولی شدیدا زده می‌شود و به اندازۀ بهای عبد، جریمه می‌شود … «1»

آرای دیگر مذاهب

13. ابن جلّاب: هر کس به عمد یا به خطا، عبدی را بکشد باید قیمت او را- هرچه باشد- بپردازد گرچه از دیۀ حرّ بیشتر باشد و مستحب است کفّارۀ قتل عمدی یا خطایی را بپردازد و در صورت عمد، صد تازیانه می‌خورد و یک سال زندانی می‌شود. «2»

14. ابن قدامه: فصل: به عقیدۀ بیشتر عالمان، مولا به تلافی قتل عبدش کشته نمی‌شود و از نخعی و داوود نقل شده که کشته می‌شود به دلیل روایتی که قتاده، از حسن، از سمره، از پیامبر نقل کرده است … «3»

نظر نگارنده: هیچ‌یک از فقیهان ما فتوا به نفی و زندان نداده چنان که علّامۀ مجلسی به آن تصریح کرده است، مگر یحیی بن سعید در جامع للشرائع و آیة اللّه خوئی.

امّا دلیلی در مورد نفی نیافتیم، مگر آنچه را از مغنی، (حدیث سوم) روایت کرده‌ایم که آن هم ضعیف است و احتمال دارد مقصودش از نفی، حبس باشد که در این صورت مستند و دلیل آن، روایات خاص است.

امّا اگر دلیل و مستند حبس، روایتی باشد که کلینی و شیخ طوسی از مسمع نقل کرده‌اند که آن، ضعیف است و اگر مستند، روایت فتح بن یزید جرجانی باشد، آن هم ضعیف است و علت ضعف روایت، عدم توثیق برخی از روات آن است و اگر مستند روایت جعفریات باشد در سند آن نیز اشکال هست.

می‌ماند آن چه شیخ صدوق از سکونی نقل کرده است. البته سکونی بنابر مبنا، معتبر است و طریق صدوق هم- که به او می‌رسد- صحیح است. «4»

امّا این که صدوق به روایاتی که تنها سکونی نقل کرده فتوا نداده است- چنان که در باب میراث مجوس به آن تصریح کرده- دلیل بر موثق نبودن وی نمی‌شود؛ زیرا شاید وثاقت او- به جهت سنی بودن سکونی- برای او ثابت نشده بود، ولی اگر عدالت را شرط ندانیم؛ بلکه

______________________________
(1). ذخیرة الصالحین (خطی)، ج 8، ص 67.
(2). تفریع، ج 2، فصل 902، ص 211.
(3). مغنی، ج 7، ص 659؛ محلّی، ج 10، ص 462.
(4). من لا یحضره الفقیه، «مشیخه»، ج 4، ص 55.