حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 265

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 208

نظر نگارنده: رأی به وجوب حبس در این مقام مبنی بر چند مطلب و مقدّمه است:

اوّل: در صورتی که در ادلّه کلمۀ تعزیر وجود داشته باشد؛ در حالی که چنین چیزی نیست، بلکه در حدیث موثق سماعه دارد که از باب حد تازیانه می‌خورند «1» و در خبر عبد اللّه بن سنان «2» دارد که تازیانه می‌خورند.

دوم: باید تعزیر واجب باشد، در حالی که ادلّه مشتمل بر صیغۀ امر نیست و از این روست که در نهایه، سرائر و مناهج المتقین فتوا به عدم وجوب داده‌اند. بنابراین، نمی‌شود ادّعای جواهر الکلام مبنی بر عدم خلاف را پذیرفت، مگر این که گفته شود: در ادلّه جمله‌های فعلیه به کار رفته است و دلالت جمله‌های فعلیه که در مقام انشا استعمال می‌شوند بر وجوب، قوی‌تر و بیشتر از دلالت صیغۀ امر است؛ زیرا آن‌ها دلالت می‌کنند بر این که مطلوب در موقع طلب در خارج وقوع دارد. «3»

سوم: تعزیر شامل حبس هم بشود چنان که علّامه در تذکرة الفقهاء، تحریر الاحکام و قواعد الاحکام گفته است و در بخش دوم کتاب خواهد آمد و من کسی از فقیهان شیعه را ندیدم که فتوا به حبس داده باشد جز حرّ عاملی در بدایة الهدایه و آن چه از ظاهر کلام محدث نوری فهمیده می‌شود. خبر- یا موثقۀ «4» - غیاث دلالت ندارد که حبس برای غیر از امام و نایب خاصش جایز باشد- چنان که آیة اللّه خوانساری به آن اشاره کرد. بنابراین، احتیاط آن است که به تازیانۀ کمتر از مقدار حد اکتفا شود آن هم در صورتی که حاکم صلاح بداند؛ ولی برخی از فقیهان اهل سنّت قائل به حبس هستند.

آرای دیگر مذاهب

20. سرخسی: نقل شده است که شریح وقتی شاهد زور دستگیر می‌شد، اگر بازاری بود او را به محل کارش می‌فرستاد و اگر بازاری نبود نزد خویشانش می‌فرستاد و پس از عصر همه را جمع می‌کرد و [جارچی] می‌گفت: شریح- رحمه اللّه- به شما سلام می‌رساند و می‌گوید: ما متوجه شده‌ایم که این شخص شهادت دروغ می‌دهد از او برحذر باشید و دیگران را برحذر دارید.

______________________________
(1). وسائل الشیعة (به نقل از: من لا یحضره الفقیه)، ج 18، ص 244، ح 1.
(2). همان، ح 2.
(3). محاضرات فی الاصول، ج 2، ص 132.
(4). اشاره به اختلاف مبنا در وثاقت یا عدم وثاقت غیاث بن ابراهیم است.