حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 272

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 213

امام صادق- علیه السلام- فرمود: عده‌ای شراب نوشیدند مست شدند و با چاقو شکم یکدیگر را دریدند. آنان را نزد امیر المؤمنین- علیه السلام- بردند. زندانی‌شان کرد. دو تن از آنان مردند و دو تن دیگر از مرگ رستند. خانوادۀ مقتولان گفتند: ای امیر مؤمنان! آن دو را در مقابل کشته‌های ما قصاص کن. علی- علیه السلام- به آن جمع فرمود: نظرتان چیست؟

گفتند: به نظر ما، آن دو را قصاص کن. امام فرمود: شاید آن دو تنی که مردند هر یک دیگری را کشته باشد؟ گفتند: ما نمی‌دانیم. فرمود: بلکه من دیۀ کشته‌شده‌ها را بر چهار قبیله تقسیم می‌کنم و دیۀ جراحت این دو تن زنده را از دیۀ مقتولان برمی‌دارم.

شیخ طوسی در تهذیب الاحکام آن را روایت کرده که این زیادت را دارد: اسماعیل بن حجاج بن ارطاة از سماک بن حرب از عبد اللّه بن ابی الجعد که گفت: من چهارمی ایشان بودم. علی- علیه السلام- این قضاوت را در مورد ما انجام داد … «1»

مجلسی اوّل حدیث را تقویت «2» و مجلسی دوم، آن را تضعیف کرده است. «3»

مجلسی اوّل: بدان که قدمای شیعه و عالم به نصوص، به آن دو عمل کرده‌اند؛ امّا متأخران، به دلیل مخالفت آن دو با اصول و قواعد، بدان عمل نکرده‌اند و گفته‌اند: این حکم در آن واقعۀ خاص بود و نمی‌توان آن را به دیگر موارد تسرّی داد، «4» بلکه مناسب آن است در این مورد برای تعیین قاتل، به قرعه متوسل شویم و هر یک از آن سه نفر دیگر، یک چهارم دیۀ قتل را به قاتل، یعنی کسی که قرعه به نام او افتاده، بپردازند و عمل به منصوص بر عمل به عمومات مقدّم است و بدین دلیل که هر یک از آن دو خبر، با دیگر معارض است.

به خبر محمد بن قیس به جهت صحیح بودنش و دوری آن از مخالفت با اصول، عمل می‌شود؛ زیرا اگر عمل مست به اعتبار ایجاد سبب به اختیار خودش، عمدی نباشد لا اقل شبیه به عمد هست. خداوند می‌داند. «5»