حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 274

با توجه به این مطلب، فقیهان در حکمی که از روایت استفاده می‌شود مناقشه کرده‌اند و ما به کلام صاحب جواهر بسنده می‌کنیم: … بلکه در کشف الرموز است که، این خبر، به صواب نزدیک‌تر است؛ زیرا قاتل مشخص نیست و اشتراک آنان در قتل هم نامعلوم است؛ چون احتمال دارد یکی از آنان قاتل باشد که در این صورت به دیه رجوع می‌شود؛ زیرا خون مسلمان نباید به هدر برود و دیه بر چهار قبیله تقسیم می‌شود برای این که هر کدام از آنان در قتل، تأثیر داشتند اگر چه در آن اشکال هست که غرامت پرداختن عاقله بر خلاف اصل است به خصوص بعد از اتفاق ظاهری بر این که عمل عمدی مست، موجب قصاص یا شبه عمد موجب دیه از مال مست می‌شود و قائلی به خطای محض بودن آن نیست، بنابراین که اگر دانسته شود که هر یک از آنان در قتل تأثیر داشتند اولیای مقتولین می‌توانند بقیه را بکشند و اگر چه معلوم نیست چرا دیه بر عاقلۀ آنان باشد؟ … آری، آن چه اصول در مثل این موارد اقتضا می‌کند این است که یا باید حکم «لوث» را در آن اجرا کرد یا دیه ساقط شود و هر کدام از آنان به دلیل عدم آگاهی از ماجرا، قصاص شوند. «2»

4. زندانی کردن اشرار و فاسدان

اشاره

روایاتی از شیعه و سنی وارد شده که امیر المؤمنین- علیه السلام- اشرار، گناهکاران، مفسدان را زندانی می‌کرد همچنان که غایة المأمول و سرخسی در مبسوط به همین فتوا داده‌اند و از فقیهان ما شیخ مفید متعرّض افراد بدذات فاسد شده و همان حکم راهزنان و محاربان را در مورد اینان داده است.

روایات

1. و بهذا الإسناد [أخبرنا محمد، حدّثنی موسی، حدّثنا أبی، عن أبیه، عن جدّه جعفر بن محمد،

______________________________
(1). لسان العرب، ج 2، ص 214 و مانند آن در: مجمع البحرین، ج 4، ص 278؛ معیار اللغه، ج 1، ص 203.
(2). جواهر الکلام، ج 42، ص 92، نک: شرائع الاسلام، ج 4، ص 253؛ مسالک الافهام، ج 15، ص 358.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 215