حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 390

جایز نیست؛ زیرا مسلمان همان‌طور که جایز نیست بیش از چهار زن بگیرد، جایز نیست بیش از چهار زن نگه‌دارد. اگر چهار تن را برگزید [که مقصود حاصل شده است] وگرنه حاکم وی را حبس می‌کند تا به دلیل ترک واجب تعزیر شود. اگر با زندان، باز اصرار ورزید، او را بیرون می‌آورد و به آنچه صلاح می‌داند با زدن یا چیز دیگر تعزیر و حد را اجرا می‌کند. اگر انجام داد [که مشکل حل است] وگرنه به زندان برمی‌گرداند و می‌زند تا برگزیند؛ زیرا این حقّی است که جز از این راه به دست نمی‌آید. «1»

4. شهید اوّل: ضابطۀ حبس این است که تحصیل حق بدان بستگی داشته باشد و در چند مورد است: … کسی که از انجام دادن عملی که بر گردن اوست و نیابت‌پذیر نیست، امتناع ورزد؛ مثل مشخص کردن زن انتخابی و زن مطلّقه … «2»

آرای دیگر مذاهب

5. قرافی مالکی: کسی که از اقدام واجبی که نیابت‌پذیر نیست، خودداری ورزد، زندانی می‌شود؛ مثلا کسی که اسلام بیاورد در حالی که با دو خواهر یا یک زن و دخترش یا با ده زن ازدواج کرده است و حاضر نیست یکی را انتخاب کند … «3»

نظر نگارنده: در مقام، دلیل خاصّی وجود ندارد، بلکه این، از موارد تعزیر بر ترک واجب و ارتکاب حرام است و بر این اساس قرار دارد که تعزیر شامل حبس هم بشود چنان که نظر علّامه در تذکرة الفقهاء، تحریر الاحکام و قواعد الاحکام چنین است و در بخش دوم این کتاب بدان اشاره می‌شود.

4. حبس یکی از دو زوج (مرد) خودداری‌کننده از طلاق

علّامه حلّی در قواعد الاحکام تنها کسی است که احتمال حبس داده است در موردی که دو ولی، یک زن را برای مردی عقد کرده باشند و معلوم نباشد کدام عقد مقدّم بوده است و هر دو مرد از طلاق خودداری کنند. در اینجا علّامه احتمال زندان داده است تا طلاق دهند، چنان که احتمال فسخ حاکم یا زن را داده است. وی گفته است:

______________________________
(1). تذکرة الفقهاء (چاپ سنگی)، ج 2، ص 656 و مانند آن در: تحریر الاحکام، ج 2، ص 19؛ نک: قواعد الاحکام، ج 2، ص 21؛ نک: اسد الغابة، شرح حال «غیلان»، ج 4، ص 172؛ اقضیة رسول اللّه، ص 191.
(2). قواعد و فوائد، ج 2، ص 193 و مانند آن در: فاضل مقداد، نضد القواعد الفقهیه، ص 499.
(3). فروق، ج 4، ص 80.