حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 424

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 325

6. ولایة الفقیه: از روایات و احادیث اسلامی چنین برمی‌آید که کیفر مناسب برای این گناه بزرگ (یعنی جاسوسی) کشتن و اعدام است، مگر اینکه به جهاتی توجیه‌پذیر، وی عفو شود؛ زیرا بزرگی جنایت و کیفر آن با پی‌آمدهای آن تناسب دارند … خلاصه: ظاهر این است که استحقاق جاسوسی برای مرگ مسألۀ روشنی در زمان پیامبر و ائمه- علیهم السلام- بوده است گرچه گاهی برای عذرهای موجه، عفو شده‌اند. علاوه بر این عنوان منافق، مفسد، محارب و باغی، غالبا بر افراد جاسوس صدق می‌کند، دقت فرمایید … حاصل اینکه حفظ نظام که از اوجب واجبات است، بر سیاست احتیاطآمیز با منافقان و جاسوسان دشمن توقف دارد … «1»

نظر نگارنده: حتی اگر عنوان منافق بر او صدق کند، این مجوّز قتل نمی‌شود و شاید از این جهت باشد که نویسنده امر به دقت کرده است.

دیگر اینکه ظاهر احادیث و متون تاریخی و فتوای فقیهان، تفصیل میان مسلمان و ذمّی و کافر است. مسلمان کشته نمی‌شود، بلکه تعزیر می‌شود- چنان که طوسی، حلّی و قمی گفته‌اند- و شاید حبس هم یک نوع تعزیر باشد تا توبه کند.

امّا ذمّی، بنابر قول بعضی حکم ذمّی تابع شرایط در عقد ذمّه است و بنابر قول دیگر، عقد ذمّه منحل می‌شود، حتی اگر شرطی در کار نباشد و دیگر اقوال خواهد آمد.

امّا حربی، مهدور الدم است گرچه جاسوسی نکرده باشد؛ چون با اسلام در حال جنگ است.