حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 434

جاسوس حربی کشته می‌شود و جاسوس مسلمان و ذمّی، کیفر می‌شوند مگر اینکه بر ضد اسلام فعّالیت کنند که به قتل می‌رسند. در آن چنان که طبرانی گفته است: اگر برای امام آشکار گشت که به کافران هشدار می‌دهد آن چه را مسلمانان مخفی کرده‌اند و تصمیمی که دارند، در حالی که این شخص بدخواه اسلام و مسلمانان نبوده و این کار لغزشی از او بوده و مورد دیگری از وی سر نزده، جایز است بخشوده شود چنان که رسول خدا با حاطب چنین کرد و پس از آگاهی از جرمش او را بخشید.

عینی نیز در مورد آن چه از داستان حاطب استفاده می‌شود گفته است: [جایز است] رسوا کردن جاسوس- مرد باشد یا زن- در صورتی که مصلحتی در آن باشد یا اینکه در ستر و عدم افشا، مفسده‌ای باشد و استفاده می‌شود که جاسوسی شخص را از ایمانش بیرون نمی‌کند. «1»

7. محمد بن علی شوکانی: جایز است برده گرفتن عرب و کشتن جاسوس …؛ امّا کشتن جاسوس به جهت حدیث سلمة بن اکوع نزد بخاری و غیر آن … و اتفاقی است که آن بر کشتن جاسوس حربی حمل می‌شود. امّا معاهد و ذمّی: مالک و اوزاعی گفته‌اند: با این کار عهدش نقض می‌شود و احمد و ابو داوود از فرات بن حیّان نقل کرده‌اند که، پیامبر دستور کشتن او را داد. وی جاسوس ابو سفیان و هم پیمان مردی از انصار بود …

این حدیث از سفیان بن بشر بن سری بصری هم روایت شده وی از کسانی است که بخاری و مسلم در استدلال به روایت او اتفاق دارند، و عباد بن ازرق- که ثقه است- از ثوری نیز آن را روایت کرده است. «2»

آرای فقیهان شیعه دربارۀ معاهد و مستأمن جاسوس

1. شیخ طوسی: مستأمن و معاهد یک معنا دارند و او کسی است که با دریافت امان به میان ما آمده است؛ نه برای ماندن دائمی. پس جایز نیست امام وی را در سرزمین اسلام یک سال بدون جزیه اسکان دهد، ولی او را کمتر از یک سال هر طور صلاح بداند با عوض یا

______________________________
(1). عمدة القاری، ج 14، ص 256.
(2). دراری المضیئه، ج 2، ص 292.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 333