حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 435

بدون عوض اسکان می‌دهد. اگر امام ترسید خیانت کند امان او را می‌شکند و به محل خود بازمی‌گرداند. «1»

همو: اگر به جهت خوف امام، عقد مصالحه از بین رفت باید دید علت آن چیست. اگر حقّی بر ضد او [معاهد] لازم نیامده، مثلا جاسوس دشمن را پناه نداده باشد و اخبار و اسرار مسلمانان را به دشمن نگفته باشد به محل خود بازگردانده می‌شود و کیفری بر او نیست … «2»

2. علّامه حلّی: … هرگاه پیمان آتش‌بس از بین رفت در علت زوال دقت می‌شود.

پس اگر حقّی بر ضد او لازم نیامده؛ مثل اینکه جاسوس دشمن را پناه دهد، یا خبر مسلمانان را به دشمن برساند و اسرارشان را فاش کند به محل خود برگردانده می‌شود و مجازاتی ندارد … «3»

3. کاشف الغطاء: اگر فرستادۀ آنان (یعنی معاهدین) آمد و معلوم شد که قصد او آگاهی از اوضاع و احوال مسلمانان است تا خبر برای کافران ببرد یا اینکه ترس این را داشتند که چنین کاری را انجام دهد، مسلمانان می‌توانند مانع بازگشت او شوند. «4»

نظر نگارنده: حکم جاسوس ذمّی و مستأمن را آوردیم تا مذاق و نظر شرع راجع به کسی که این جرم را مرتکب شده، معلوم شود که کیفر او کشتن و اعدام نیست تا چه رسد به مسلمان، بلکه تفصیل در مسأله اقواست.

2. حبس باغی

اشاره

اسیر اهل بغی اگر در ضمن جنگ به اسارت درآید کشته نمی‌شود، بلکه زندانی می‌شود تا جنگ به پایان برسد. شیخ طوسی در مبسوط و خلاف به این حکم تصریح کرده است و همچنین علّامه حلّی در تحریر الاحکام و تذکرة الفقهاء و شهید اوّل در دروس چنین فرموده‌اند. روایتی هم تصریح می‌کند که حضرت امیر- علیه السلام- چنین کرده است. ولی از ظاهر جواهر الکلام خلاف آن برمی‌آید چون به برخی دیگر از روایات که در این مورد رسیده، استناد کرده است.

امّا در اهل سنّت، از خراج و عیون الازهار برمی‌آید که باغی کشته می‌شود و از غیر این

______________________________
(1). مبسوط، ج 2، ص 43.
(2). همان، 59.
(3). تذکرة الفقهاء، ج 9، ص 317.
(4). کشف الغطاء، ص 398.