حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 441

جرم محاربان با علی- علیه السلام- از جرم محاربان با رسول خدا بیشتر است؛ زیرا اینان قرآن می‌خواندند و برتری اهل فضل را می‌شناختند، ولی با وجود این، بعد از آگاهی به چنان عملی دست زدند.

(1). غرائب القرآن (با حاشیۀ طبری)، ج 26، ص 84.
(2). مستدرک الوسائل، ج 11، ص 57، ح 5؛ جامع احادیث الشیعة (به نقل از: مستدرک الوسائل)، ج 13، ص 105، ح 227. شرح الاخبار 1: 331؛ تهذیب الکمال، ج 18، ص 476؛ سیر اعلام النبلاء، ج 4، ص 364؛ مستدرکات علم الرجال، ج 8، ص 15.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 337

- علیه السلام- در بصره بودم که شنیدم کسی صدا می‌زند: موسی بن طلحة بن عبید اللّه کجاست؟ من گفتم: إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ و اهل زندان هم استرجاع کردند و گفتند: تو را می‌کشد. امام مرا پیش خود خواند، وقتی که در برابر او ایستادم به من فرمود: موسی! گفتم: بله، ای امیر مؤمنان! فرمود: بگو: «استغفر اللّه»، سه بار گفتم: «أستغفر اللّه و أتوب إلیه.» سپس به یارانش- که همراه من بودند- فرمود: رهایش کنید. به من فرمود: هرجا می‌خواهی برو و اگر چیزی از خودت در اردوی ما یافتی، سلاح یا مرکب، بردار و در آیندۀ امورت پرهیزگار باش و در خانه‌ات بنشین. من تشکر کردم و بازگشتم.

علی- علیه السلام- آن چه را اهل بصره به جبهه آورده بودند، به عنوان غنیمت به اصحابش داد و متعرّض اموال دیگری که از ایشان باقی مانده بود نشد و خمس غنیمت هم از همان چیزهایی بود که به جبهه آورده بودند و در نتیجه سنّت بر این جاری شد.

آرای فقیهان شیعه

1. شیخ طوسی: اگر اسیری از اهل بغی در دست اهل عدل افتاد اگر رزمنده باشد؛ یعنی جوان چابکی که توان جنگ دارد می‌تواند زندانی‌اش کند و نباید او را بکشد. بعضی از ایشان گفته‌اند: می‌تواند او را بکشد و مذهب ما همان قول اوّل است. وقتی ثابت شد که کشته نمی‌شود، زندانی و بیعت به او عرضه می‌شود. اگر به بیعت در حال برپایی جنگ گردن نهاد، از او پذیرفته می‌شود و رها می‌شود و اگر بیعت نکرد در زندان می‌ماند تا جنگ تمام شود. پس از جنگ اگر توبه کردند یا سلاح را کنار گذاشتند و از جنگ دست کشیدند یا به طرفی غیر از گروه تشکیلاتی رفتند، آنان را آزاد می‌گذاریم و اگر به گروه تشکیلاتی رو آوردند در این حالت از نظر ما آزاد گذاشته نمی‌شوند. بعضی از ایشان گفته‌اند: آزاد گذاشته می‌شوند؛ زیرا فراری آن‌ها دنبال نمی‌شود، در حالی که ما گفتیم در صورتی که در حال شکست به طرف گروه تشکیلاتی فرار کردند، فراری آن‌ها دنبال می‌شود. «1»

2. همو: اگر یکی از جنگجویان اهل بغی اسیر شود امام می‌تواند وی را حبس کند و نمی‌تواند بکشد و شافعی همین را گفته است، ولی ابو حنیفه گفته است: می‌تواند بکشد. «2»

______________________________
(1). مبسوط، ج 7، ص 271.
(2). خلاف، ج 5، ص 340، مسألۀ 6.