حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 462

اشاره

فقیهان دربارۀ حکم محارب در صورتی که قتلی انجام نداده و مالی را نگرفته اختلاف کرده‌اند. از ابو الصلاح حلبی در کافی فی الفقه، شیخ طوسی در مبسوط، ابن زهره در غنیة النزوع، علاء الدین حلبی در اشارة السبق، یحیی بن سعید در جامع للشرائع و سیّد علی طباطبائی در شرح کبیر و شرح صغیر نقل شده است که: چنین محاربی به زندان سپرده می‌شود تا توبه کند یا بمیرد. ایشان «نفی» را که در آیۀ شریفه وارد شده به زندان، تفسیر کرده‌اند. ابو حنیفه و مالک و عمر بن عبد العزیز به آن رأی داده‌اند چنان که شماری از عالمان اهل سنّت، مانند بصری در تفریع، ابو یعلی و ماوردی در احکام السلطانیه، ابن رشد در بدایة المجتهد، قرافی در فروق، مرداوی در انصاف، صنعانی در سبل السلام و دیگران به آن اشاره کرده‌اند و بعضی از آن‌ها آن را اختیار کرده‌اند، ولی بیشتر فقیهان ما- رضوان اللّه علیهم- بر آنند که حکم وی تبعید است نه زندان. در ذیل آیۀ شریفه و تفسیر آن سپس آرای فقیهان می‌آید.

آیۀ شریفه و تفسیر آن

إِنَّمٰا جَزٰاءُ الَّذِینَ یُحٰارِبُونَ اللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسٰاداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلٰافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذٰلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیٰا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذٰابٌ عَظِیمٌ؛ «2»

______________________________
(1). مبسوط، ج 10، ص 125.
(2). مائده (5) آیۀ 33.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 354

سزای کسانی که با [دوستداران] خدا و پیامبر او می‌جنگند و در زمین به فساد می‌کوشند، جز این نیست که کشته شوند یا بر دار آویخته گردند یا دست و پایشان در خلاف جهت یکدیگر بریده شود یا از آن سرزمین تبعید گردند. این، رسوایی آنان در دنیاست و در آخرت عذابی بزرگ خواهند داشت.

1. شیخ طوسی: محارب از نظر ما کسی است که سلاح بکشد و راه را ناامن کند، در شهر باشد یا بیرون شهر؛ زیرا دزد محارب در شهر باشد یا بیرون شهر فرقی ندارد.