حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 463

اوزاعی، مالک، لیث بن سعد، ابن لهیعه، شافعی و طبری به این قول رأی داده‌اند.

عده‌ای گفته‌اند: محارب کسی است که قطع طریق در غیر شهر کند. ابو حنیفه و اصحابش این نظر را داده‌اند و از عطاء خراسانی چنین روایت شده است.

وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسٰاداً تلاش برای خرابکاری در زمین، همان است که ما گفتیم؛ یعنی شمشیر کشیدن و ناامن کردن راه و کیفر ایشان به مقدار استحقاق است؛ اگر کشت، کشته می‌شود و اگر هم مال گرفت و هم کشت کشته می‌شود و به دار آویخته می‌شود و اگر فقط مال بگیرد و نکشد یک دست و یک پایش برعکس هم، قطع می‌شود و اگر تنها راه را ناامن کرد تبعید می‌شود نه چیز دیگر. این مذهب ماست که از امام باقر- علیه السلام- و امام صادق- علیه السلام- روایت شده است و آن، قول این افراد: ابن عباس، ابن مجلز، سعید بن جبیر، سدی، قتاده، ربیع، ابراهیم- بنابر خلاف از وی- ابو علی جبائی و طبری است. از شافعی حکایت شده که اگر آشکارا به گرفتن اموال پرداخت امام می‌تواند او را زنده به دار آویزد گرچه قتلی مرتکب نشده باشد. «1»

2. همو: عالمان در مقصود از این آیه اختلاف کرده‌اند: دسته‌ای گفته‌اند: مراد اهل ذمّه هستند در صورتی که نقض عهد کنند و به دار الحرب بپیوندند و با مسلمانان بجنگند، اینان محاربند که خداوند در این آیه ذکر کرده است …

دسته‌ای دیگر گفته‌اند: مقصود از این آیه کسانی‌اند که مرتد شده‌اند که اگر امام به آنان دست یافت به این عقوبت، کیفرشان می‌دهد.

همۀ فقیهان گفته‌اند: مراد از ایشان قاطعان طریقند و قاطع طریق کسی است که سلاح بکشد و راه را برای دزدی ناامن کند. آن چه محدّثان ما روایت کرده‌اند این است که، مقصود از ایشان هر کسی است که سلاح بکشد و مردم را بترساند در خشکی باشد یا در

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 355

دریا، در منطقۀ مسکونی باشد یا در بیابان. روایت کرده‌اند که دزد نیز محارب است و در برخی از روایات ما دارد که مراد قطّاع الطریق (راهزنان) اند، چنان که فقیهان گفته‌اند. «1»