حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 467

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 358

آرای فقیهان شیعه (قائل به تبعید)

شیخ طوسی: محارب کسی است که سلاح می‌کشد و متهم است، در شهر باشد یا غیر شهر، در سرزمین شرک باشد یا در سرزمین اسلام، شب باشد یا روز، پس هرگاه چنین کرد، محارب است. لازم است اگر کشت و مال نگرفت در هر حال کشته شود و اولیای مقتول نمی‌توانند او را ببخشند اگر بخشیدند بر امام واجب است او را بکشد؛ زیرا محارب است.

اگر، هم کشت و هم مال گرفت، واجب است اوّل مال را بازگرداند سپس دستش برای دزدی قطع و بعد کشته و مصلوب می‌شود. اگر مال گرفت و نکشت و زخمی نکرد، دستش قطع و بعد، از آن سرزمین تبعید می‌شود. اگر زخمی کرد و مال نگرفت و کسی را نکشت، واجب است قصاص شود. سپس از سرزمینی که در آن مرتکب جرم شده است، تبعید شود و همچنین اگر زخمی نکرده و مال نگرفته لازم است از آن محل، تبعید شود و سپس به اهل آن شهر نوشته شود که این شخص محارب تبعیدی است با او هم غذا نشوید، با او خریدوفروش و نشست و برخاست نکنید. اگر به جایی دیگر رفت با آنجا نیز مکاتبه می‌شود. این رفتار ادامه می‌یابد تا توبه کند. اگر تصمیم گرفت به سرزمین شرک برود، جلو او گرفته می‌شود و اگر اهل آنجا به او اجازۀ ورود دادند با آن‌ها مبارزه می‌شود. «1»

نظر نگارنده: در برخی از روایات ما، مانند روایت عیّاشی از امام جواد- علیه السلام- و روایت زید از علی- علیه السلام- قول به حبس آمده است، چنان که در بحث «قطّاع الطریق» آوردیم، ولی روایاتی که در تفسیر آیه آمده است و می‌گوید: از شهری به شهر دیگر تبعید می‌شود، با آن روایات تعارض دارد. «2»

به فرض اینکه سند هر دو دسته روایات، صحیح باشد، دستۀ دوم مقدّم می‌شود؛ زیرا با روایات عامّه مخالف است و روایات موافق، حمل بر عدم ارادۀ جدّی می‌شود. مگر این که گفته شود: در اینجا تعارض صدق نمی‌کند؛ زیرا این دو دسته روایات هر دو، مثبت حکمند: یک دسته نفی و تبعید را اثبات می‌کنند و دستۀ دیگر، حبس را اثبات می‌کنند بدون

______________________________
(1). نهایه، ص 720؛ نک: نکت النهایه، ج 3، ص 333؛ وسیله، ص 206؛ مقنعه، ص 804؛ شرائع الاسلام، ج 4، ص 180؛ مختصر النافع، ص 226، دروس، ج 2، ص 59؛ مختلف الشیعة، ج 9، ص 256، مسألۀ 110؛ قواعد الاحکام، ج 2، ص 272؛ کنز العرفان، ج 2، ص 352؛ جواهر الکلام، ج 41، ص 563.
(2). نک: تفسیر برهان، ج 1، ص 465.