حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 468

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 359

اینکه متعرّض تبعید از نظر نفی و اثبات شوند و این معنا بعید نیست به ویژه که فتوای گروهی از فقیهان ما مانند ابو الصلاح حلبی، علاء الدین حلبی و ابن زهره- تا آنجا که ما می‌دانیم- هست، مگر اینکه گفته شود در روایت، امام جواد- علیه السلام- صریحا می‌فرماید: مراد از نفی، زندان است یا گفته شود: ثبوت حد بر محارب به این مقدار (یعنی تبعید) مسلّم و زاید بر آن مشکوک است و مقتضای اصل، عدم زاید است؛ زیرا دوران بین اقلّ و اکثر است؛ ولی این در صورتی است که ثابت شود این از باب اقلّ و اکثر است. امّا اگر دوران بین متباینین باشد باید احتیاط کرد، در صورتی که امکان داشته باشد و مخالفت با اجماع یا شهرت، لازم نیاید.

اگر قائل به سجن و زندان شدیم مدت آن، چنان که برخی استظهار کرده‌اند، یک سال است دلیل وی این است که حبس بدل از نفی است و مدت نفی، چنان که مقتضای روایت سورة بن کلیب و ابو اسحاق مداینی است، یک سال است.

نظر نگارنده: این استدلال از نظر صغرا و کبرا، صحیح نیست: امّا صغرا، دلیلی نداریم که حبس بدل از تبعید باشد؛ چون مراد از نفی یا تنها حبس است یا حبس همراه با تبعید. امّا کبرا، دلیلی نداریم که بدل در حکم، مساوی مبدل منه باشد. پس بهتر این است که غایت آن، توبه یا عفو یا مرگ قرار داده شود، چنان که از حلبی نقل شده است.

آرای دیگر مذاهب

1. المدوّنة الکبری: تبعید نمی‌شود مگر زانی یا محارب و هر دو در همان محل، زندانی می‌شوند؛ زانی یک سال و محارب تا زمانی که معلوم شود توبه کرده است. «1»

و در کتاب محاربین گفته است: کمترین و راحت‌ترینش این است که تازیانه بخورد و تبعید شود و در آنجا زندانی شود … و عمر بن عبد العزیز از شهر به یکی از نواحی تبعید می‌کرد و من از مالک چیزی در این باره نشنیدم تنها گفته است: در نزد ما چنین بود که به فدک یا خیبر نفی می‌شد و در آنجا، زندانی بود که در آن حبس می‌شدند. گفتم: در جایی که تبعید می‌شوند چه مدت زندانی می‌شوند؟ مالک گفت: زندانی می‌شود تا معلوم شود توبه کرده است. «2»

______________________________
(1). ج 6، ص 237.
(2). همان، ص 298.