حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 514

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 397

حبس او را جایز بدانیم، همان‌گونه که اگر مانع دیگری داشته باشد؛ مانند اینکه اجیر دیگری باشد یا فریضه‌ای بر او واجب باشد که حبس با آن منافات دارد. «1»

3. امام خمینی: اگر بدهکار آنچنان بیمار باشد که حبس برای او زیان داشته باشد، یا پیش از محکوم شدن به حبس اجیر دیگری شده باشد، ظاهر آن است که حبس او جایز نخواهد بود. «2»

نظر نگارنده: آشکار است که سخنان علّامه قوی است و بر دیگر اقوال ترجیح دارد.

این بدان جهت است که ادلّۀ حبس اطلاق دارند و هیچ‌چیز نمی‌تواند آن‌ها را تخصیص بزند؛ مگر این که قائل به زیان مستأجر در صورت حبس اجیر بشویم و این تنها در صورتی می‌تواند دلیل بر تخصیص بشود که به قاعدۀ «لا ضرر» در مورد دفع زیان از مستأجر تمسک نماییم ولی از سوی دیگر، اصل دفع زیان از بدهکار با آن معارض خواهد بود و علاوه بر آن، اجیر خود سبب هر دو زیان بوده است و جبران آن دو نیز بر عهدۀ او خواهد بود.

د) آیا عاقله نیز در صورت امتناع از پرداخت دیه حبس خواهند شد؟

سرخسی از بین اهل سنّت چنین فتوا داده است و شاید بدان دلیل است که اطلاقات ادلّه، به ویژه حدیث شریف نبوی، این مورد را نیز شامل می‌شود. علاوه بر آن، ایشان تکلیف واجبی را ترک کرده‌اند و به همین جهت حبس می‌شوند.

سرخسی: عاقله برای دیه یا ارشی که بدان محکوم شده‌اند حبس نمی‌شوند، بلکه از هدایای آن‌ها- حتی اگر اکراه داشته باشند- گرفته می‌شود؛ چرا که دیه تنها از عطایای آنان گرفته می‌شود نه از اموالی که در اختیار دارند، تا بتوانند از پرداخت آن امتناع ورزند. در صورتی که عطایایی نداشته باشند، در این صورت این تکلیف به اموال آنان تعلّق می‌گیرد و باید آن را از بین اموالشان بگیرند. در این صورت اگر از پرداخت آن امتناع ورزند، حبس می‌شوند. «3»

ه) آیا کسی که به دولت بدهکار است نیز حبس می‌شود؟