حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 518

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 400

گفته شود: حبس از آن روست که زن مشتری را فریب داده است، ولی دوباره همان بحث‌ها مطرح خواهد بود؛ البته باید توجه داشت تمامی این مباحث بر فرض صحت سند و واجد شرایط بودن «ایاس» برای فتوا و صدور حکم مطابق کتاب اللّه و سنّت پیامبر، مطرح است.

ح) گفته شده کودکی که تاجر است و کسی که مال دیگری را تلف کرده، برای تأدیب زندانی می‌شوند

. سرخسی: کودک تاجر در مورد مجازات زندان مانند مرد است؛ یعنی مجازات حبس در مورد او اعمال می‌شود؛ چرا که کودک را برای حقوق مردم مورد مؤاخذه قرار می‌دهند و در این صورت ظلم او محقق شده است و کودکی که کالایی را از بین می‌برد، ضامن قیمت آن می‌شود و [اگر] کودک، پدر یا وصی پدر دارد که تاجر نیستند، در چنین مواردی او مورد مؤاخذه قرار می‌گیرد و حبس در مورد وی اعمال می‌شود.

ذکر نشده است که آیا کودک حبس می‌شود یا پدرش یا وصی او، ولی صحیح آن است که ولیّ او زندانی می‌شود و در همین کتاب جملاتی آمده که بر همین حکم دلالت دارد، چرا که آن را با همین لفظ مقیّد نموده است. این بدان جهت است که ظلم تنها از کسی محقق می‌شود که مأمور به ادای مال است. در چنین مواردی، ولیّ مأمور به اداست نه کودک.

بعضی گفته‌اند: حبس برای کودک در این مورد برای تأدیب است تا دیگر مرتکب چنین خطاهایی نشود، ولی تأدیب تنها در مواردی متصور است که شخص از روی عمد و قصد مرتکب تجاوز و تعدی شود، امّا آن چه از روی خطا از او صادر شود نمی‌تواند مستوجب تأدیب باشد؛ اگر کودکی که پدر و وصی ندارد، مال شخصی را نابود کند و خود، خانه، مملوک و کالا داشته باشد، حبس نمی‌شود، ولی قاضی در چنین موردی با توجه به اوضاع و احوال، اگر بخواهد او را برای فروش قسمتی از اموال کودک وکیل قرار می‌دهد و طلب‌کار به این وسیله حقّ خود را وصول می‌کند و اگر پدر یا وصی داشت که می‌توانستند اموال او را بفروشند در این صورت، کودک حبس نمی‌شود و صحیح آن است که کسی حبس می‌شود که مأمور به پرداخت بدهی اوست به همان دلیل که گذشت و کودک حبس نمی‌شود مگر برای تأدیب. «1»

نظر نگارنده: عموم قاعدۀ «من أتلف … » کودک را هم شامل می‌شود. پس او مخاطب

متضمن تصرف باشد- شده است. نک: ج 8، ص 214.