حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 519

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 401

و مأمور به اداست، ولی ادا پس از بلوغ بر او واجب می‌شود و موردی برای حبس ولی وجود ندارد؛ چرا که هیچ‌کس گناه دیگری را به دوش نمی‌کشد و علاوه بر آن، حبس کودک برای تأدیب متوقف بر آن است که تأدیب شامل حبس هم بشود و تعزیر کودک هم به موارد خاصّی مانند دزدی و … منحصر نباشد.

ط) بعضی قائل به حبس شفیعی شده‌اند که فوری ثمن را نپردازد

، کما این که این فتوا از ابو حنیفه و ابو یوسف نقل شده است.

سمرقندی: … سپس قاضی حکم به شفعه می‌کند، چه ثمن را حاضر کرده باشد و چه نکرده باشد. در روایت مشهور از ابو حنیفه و ابو یوسف نقل شده است و قاضی به شفیع امر می‌کند که بلافاصله ثمن را تسلیم نماید. پس اگر نپردازد او را حبس می‌کند و اخذ به شفعه نقض نمی‌شود؛ چرا که شفعه به منزلۀ خرید است.

پس اگر مهلت بخواهد تا برود و ثمن را حاضر کند، قاضی او را حبس نمی‌کند؛ زیرا هنوز از او مسامحه‌ای سر نزده است. اگر یک یا دو روز مهلت بخواهد، قاضی در صورت رضایت طرف مقابل به او مهلت می‌دهد وگرنه او را حبس می‌کند. محمد می‌گوید:

شایسته نیست تا آن زمان که ثمن را حاضر نکرده است، قاضی حکم به شفعه کند، بلکه آن‌گاه که ثمن را حاضر کرد، قاضی حکم به شفعه می‌کند و به شفیع امر می‌کند که ثمن را به مشتری تسلیم نماید. پس اگر قاضی پیش از حاضر کردن ثمن حکم به شفعه کرد و به شفیع فرمان داد که ثمن را در همان زمان بپردازد و او گفت: تا یک یا دو روز یا یک ماه نمی‌توانم آن را حاضر کنم و مشتری از پذیرفتن آن خودداری کرد، در این صورت حکم خود را فسخ نمی‌کند و اخذ به شفعه را نمی‌شکند، ولی او را به زندان می‌افکند. «1»

نظر نگارنده: اگر شفیع از تسلیم ثمن عاجز ماند یا در پرداخت آن مماطله کرد یا گریخت، حقّ او باطل می‌شود و در این صورت، حبس او تا زمان تسلیم ثمن معنا ندارد، و همین‌طور موردی برای حبس مشتری وجود ندارد.

محقق حلّی: در صورت ناتوانی شفیع از پرداخت ثمن، یا مماطله و کوتاهی در پرداخت آن، یا فرار شفیع، شفعه باطل می‌شود. اگر ادّعا کند که ثمن نزد من حاضر نیست به او سه روز مهلت داده می‌شود، اگر در این مدت حاضر نکرد، شفعه باطل می‌شود. اگر شفیع بگوید که: ثمن در شهر دیگری است، چنان چه مشتری زیان نبیند به او به میزان