حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 547

معنای لغوی مفلس: آن کس که اموال خوب و ارزشمندش از بین رفته و اموال بی‌ارزش برایش باقی مانده و در نتیجه مالش بی‌ارزش شده است. از نظر شرعی مفلس کسی است که بدهی‌هایی بر ذمّه دارد و مال کافی برای پرداخت آن ندارد. این عنوان، هم شامل کسی می‌شود که مالش برای پرداخت بدهی کافی نیست و هم کسی که اصلا مالی ندارد. «3»

آرای فقیهان شیعه

1. شیخ طوسی: اگر مالی داشته باشد که برای پرداخت بدهی‌هایش کافی باشد، جز یکی از این دو حالت نخواهد بود: یا نشانه‌های بی‌چیزی در او ظاهر شده و یا نشده، پس اگر هنوز نشانه‌های بی‌چیزی در او ظاهر نشده؛ یعنی سرمایه‌اش باقی است و درآمدش در حدّ مخارجش است، در این صورت قاضی حکم حجر برای او صادر نمی‌کند، بلکه به او امر می‌کند اموالش را به فروش رسانده و بین طلب‌کاران قسمت کند و اگر چنین نکرد او را حبس می‌کند. اگر در حبس هم در این جهت اقدامی نکرد، قاضی، خود به فروش اموال او اقدام می‌نماید. «4»

______________________________
(1). محاضرات فی الزکاة، قسمت دوم، ص 116.
(2). وسیلة النجاة، ج 1، ص 199؛ نک: تحریر الوسیله، ج 1، ص 309؛ وسیلة النجاة (با تعلیقات آیة اللّه گلپایگانی)، ج 1، ص 295.
(3). قواعد الاحکام، ج 1، ص 171؛ نک: جوهری، صحاح اللغه، ج 2، ص 246.
(4). مبسوط، ج 2، ص 272.

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 426

2. همو: … انسان، آن‌گاه که گرفتار بدهی‌هایی شد، به یکی از این دو صورت است: یا اینکه مالی آشکار در دست دارد و یا اینکه ظاهرا مالی در اختیار ندارد. اگر ظاهرا مالی در اختیار داشته باشد، بر او واجب است که آن را بفروشد و از قیمت آن بدهی‌های خود را بپردازد. اگر از این کار خودداری کرد، قاضی اختیار دارد؛ اگر خواست او را حبس و تعزیر می‌کند تا اموال خود را بفروشد و اگر مصلحت دانست، خود قاضی بدون کسب اجازه، آن اموال را خواهد فروخت. «1»