حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 553

زراره، از امام باقر- علیه السلام- روایت می‌کند که فرمود: امیر المؤمنین- علیه السلام- کسی را زندانی نمی‌کرد مگر سه نفر را: غاصب؛ و کسی که مال یتیم را به ناحق و ظالمانه خورده است و کسی که بر مالی امین قرار داده شده، ولی آن را برده است. اگر مالی از او- چه او حاضر بود و چه غایب- یافت می‌شد آن را می‌فروخت.

آرای فقیهان شیعه

1. شیخ طوسی: … در روایتی که گذشت دو احتمال وجود دارد: وجه اوّل: آن حضرت به عنوان مجازات، کسی غیر از افراد مذکور را حبس نمی‌کرد. وجه دوم: آن حضرت جز در سه موردی که ذکر شده، کسی را به مدت طولانی حبس نمی‌کرد؛ زیرا حبس به جهت بدهی تنها بدان میزان است که وضع او روشن شود. پس اگر مالی نداشت و این ثابت شد، او را رها می‌کنند و اگر نادار نباشد او را به پرداخت بدهی‌هایش- بدان نحو که ذکر شد- وامی‌دارند. «2»

2. مجلسی اوّل (پس از صحیح شمردن روایت): این حصر، حصر اضافی است؛ به عبارت دیگر در مورد اموال جاری است. «3»

3. مجلسی دوم: روایت صحیح است؛ به عبارت دیگر حبس به جهت حقوق مردم است. پدر علّامه‌ام- قدس سرّه- می‌گوید: این روایت دلالت می‌کند بر اینکه حبس جز در این سه مورد اجرا نمی‌شود. حصر در این روایت بر غالب یا اضافی حمل می‌شود. از سوی دیگر، دلالت دارد بر حکم کردن در مورد کسی که غایب است. پرداخت نیز حمل می‌شود بر پرداخت توسط کفیل یا کفیل‌ها و این به دلیل جمع بین روایات است. «4»

4. محقق قمی: روایت صحیحی که زراره از امام باقر- علیه السلام- نقل کرده است که، «امام امیر المؤمنین تنها سه گونه افراد را حبس می‌کرد … » دلالتی بر مطلوب ندارد،

______________________________
(1). تهذیب الاحکام، ج 6، ص 299، ح 43؛ استبصار، ج 3، ص 47، ح 1؛ وسائل الشیعة (به نقل از:

تهذیب الاحکام)، ج 18، ص 181، ح 2 در آنجا آمده است: «لا یحبس فی الدین، در مورد بدهی حبس نمی‌کرد».

(2). تهذیب الاحکام، ج 6، ص 300، ح 45؛ استبصار، ج 3، ص 48، ح 3.
(3). روضة المتقین، ج 6، ص 89.
(4). ملاذ الاخیار، ج 10، ص 166.