حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 582

نظر نگارنده: به نظر می‌رسد قول به حبس ترجیح داشته باشد، به دلیل آن چه علّامه حلّی در مختلف الشیعة ذکر نمود و نیز به دلیل کلامی که آن حضرت- علیه السلام- در روایت عبد الرحمن فرمود: اگر زنده باشد او را الزام می‌کنند که سوگند یاد کند یا اینکه از عهدۀ پرداخت حق برآید یا اینکه سوگند به طرف مقابل رد می‌شود.

راه‌های الزام فراوانند، ولی با توجه به حدیث مرسل پیامبر اکرم- که ضعف آن جبران شده است- حبس ترجیح دارد، مگر اینکه گفته شود: این حدیث ظاهر در حقّ مالی است، همان‌طور که در جواهر الکلام «2» و مفتاح الکرامه نیز گفته شده است که حدیث در حقّ مالی ظهور دارد. بر این حکم استدلال دیگری نیز شده است به این مضمون که، او از ادای واجب امتناع نموده، از این رو، حبس می‌شود و یا اصولا از این باب باید او را حبس کنند که استیفای حق راه دیگری جز آن ندارد.

آرای دیگر مذاهب

21. ابن قدامه: … پس اگر در پاسخ ادّعای مدّعی سکوت کرد، نه اقرار کرد و نه منکر شد، حاکم او را حبس می‌کند تا پاسخ بدهد و بدین جهت او را ناکل محسوب نمی‌دارد. قاضی در مجرد بدین نحو ذکر کرده است. «3»

22. احمد بن یحیی: با نکول، حق بر عهدۀ نکول‌کننده مطلقا واجب می‌شود، مگر در حد و نسب. گفته شده است: با سکوت او را حبس می‌کنند تا اقرار کند و یا منکر شود. «4»

آرای فقیهان شیعه (قائلان به ردّ سوگند)

1. شیخ طوسی: آن زمانی است که سکوت کند یا بگوید: نه اقرار می‌کنم و نه انکار.

در این صورت حاکم سه بار به او می‌گوید: آیا پاسخی به ادّعای مطرح شده نمی‌دهی؟ اگر بازهم سکوت کنی تو را نکول‌کننده محسوب و سوگند را به طرف مقابل رد می‌کنم. عده‌ای

______________________________
(1). جامع المدارک، ج 6، ص 39.
(2). ج 40، ص 210.
(3). مغنی، ج 9، ص 90.
(4). عیون الازهار، ص 424.