حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام صفحه 592

11. حبس خوانده تا احضار شهود به دست مدّعی

اشاره

شیخ طوسی در مبسوط به حبس مدّعی علیه، تا آن زمان که شهود حاضر شوند، فتوا داده است. همچنین علمای عامّه، مانند فیروزآبادی در تنبیه، مالک، بنا به آن چه در مدوّنة الکبری آمده است، و سرخسی در مبسوط، ابن قدامه در مغنی و مرداوی در انصاف فتوا داده‌اند. ولی بقیۀ فقهای ما، هم چون ابن جنید، شیخ مفید و شیخ در نهایه و خلاف و … به کفیل خواستن از او بسنده کرده‌اند. بنابراین، به حبس او نیازی نیست.

آرای فقیهان شیعه (قائلان به حبس)

1. شیخ طوسی: اگر موضوع از مواردی بود که با شهادت یک مرد و دو زن و یا یک شاهد و سوگند، اثبات شدنی بود، در اوضاع و احوال تأمل باید کرد: اگر دو شاهد معرفی کند، ولی عدالت آنان معلوم نباشد و در ضمن درخواست کند که تا زمان اثبات عدالت دو شاهد، او را حبس کنند، در اینجا او را حبس می‌کنیم. اگر یک شاهد بیاورد و بخواهد که تا آوردن شاهد دیگر، او را حبس کنند، برخی از فقیهان گفته‌اند: در اینجا دو قول مانند قصاص و نکاح مطرح است و بعضی دیگر از آنان گفته‌اند: حتما باید حبس شود و به نظر من سخن اوّل قوی‌تر است؛ چرا که در اموال یک شاهد به همراه سوگند معتبر و قابل قبول است و شخص سوگند یاد می‌کند و حق او ثابت می‌شود؛ به همین جهت او را حبس می‌کنیم، ولی در عتق و قصاص قضیّه بدین گونه نیست؛ چرا که یک شاهد حجّت نیست و به همین جهت نمی‌توانیم او را حبس کنیم. «1»

نظریات فقیهان شیعه (قائلان به عدم حبس)

1. ابن جنید (بنا به آن چه در مختلف الشیعة از او نقل شده است): اگر پیش از اثبات حق، مدّعی از قاضی درخواست کند که از مدّعی علیه کفیل بخواهد، آوردن کفیل بر او واجب نیست. بر قاضی هم واجب نیست که او را به آوردن کفیل مکلّف نماید، ولی به او

حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص: 465